امام علی(ع) در مورد لحظات مرگ و حوادث آن می فرماید: «بهترين واعظ براى شما، مردگانى هستند كه شما مى بينيد آنها را بدون اختيار به سوى قبرهايشان مى برند و بى آنكه بخواهند در ميان قبر مى گذارند!، [چنان از دنيا بيگانه مى شوند كه] گويى هرگز به عمران آن نپرداخته اند و چنان به آخرت مى پيوندند كه گويى هميشه وطنشان بوده!، از آنجايى كه وطنشان بود وحشت و دورى مى كنند و آنجا را كه از آن وحشت داشتند به عنوان وطن بر مى گزينند ... [اينها به موجب آن بود كه] آنها به دنيا اُنس گرفتند و فريبشان داد و به آن اعتماد كردند و بر زمينشان زد».

اصل پدید آمدن اضطراب از مرگ به عنوان مرحله انتقالی مهمی که در آن همه پیوندهای انسان با جهانی که با آن خو گرفته از هم می گسلد و آدمی قدم در جهانی اسرارآمیز و تجربه ناشده می گذارد امری طبیعی است؛ اما در بیانات دینی بر این نکته تاکید شده که کفر و ظلم و گناه موجب مضاعف شدن آن رنج و عذاب ها و ایمان و عمل خیر موجب کاهش شان می گردد. طبیعی است مسئولیت کاهش یا افزایش این رنج ها بر عهده خود شخص است و ظلمی از سوی خدا به او روا داشته نمی شود. در موارد استثنائی نیز ممکن است بعضی از مؤمنین در هنگام مرگ دچار برخی دشواری ها شوند اما این دشواری ها، برای آمرزش گناهان آنها در همین دنیا و در همین لحظه به آنها تحمیل می شوند تا با پاکی از گناهان شان به جهان دیگر روند و در آنجا فقط متنعم گردند.

امام علی(ع) در خطبه 109 نهج البلاغه به حالات انسان در آخرین لحظات عمر اشاره می نماید و پس از بیان ضعف جسمی انسان می فرماید: او در آن لحظات مى اندیشد که: عمر خویش را در چه راهى تباه کرد؟ دوران زندگى خود را در چه راهى گذراند؟ به یاد ثروت هائى مى افتد که بدون توجه به حلال و حرام بودن جمع آورى کرد، و هرگز در طریق تحصیل آنها نیندیشید و آرزو می کند کاش آنها را نداشت.

قرآن، از لحظات جان دادن انسان تعبیر به سکرات مرگ مى کند. «سکره مرگ»، حالتى است شبیه به «مستى» که بر اثر فرا رسیدن مقدمات مرگ، به صورت انقلاب فوق العاده اى به انسان دست مى دهد و او را در اضطراب و ناآرامی شدیدى فرو مى برد. حتى مردان خدا که در لحظه مرگ از آرامش کاملى برخوردارند، از شدائد این لحظه انتقالى بى نصیب نیستند. در حالات پیامبر(ص) آمده است که در لحظات آخر عمر مبارکش، دست خود را در ظرف آبى مى کرد، به صورت مى کشید، و «لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ» مى گفت و مى فرمود: مرگ سکراتى دارد.

مصاديق بارز «حق» در قرآن عبارتند از: 1. خداوند؛ «الله هو الحق». 2. خلقت آسمان و زمين؛ «خلق السماوَات وَ الارض بالحق». 3. بعثت انبياء؛ «لقَد جاءت رسل ربنا بالحق». 4. نزول كتابهاى آسمانى؛ «نزل علیک الکتاب الحق». 5. هر چه از ناحيه خداوندى آمده؛ «فیعلمون انه الحق». 6. مرگ و سكرات آن؛ «و جاءت سكره الموت بالحق». 7. صيحه اى كه مقدمه حشر است؛ «یوم یسمعون الصیحه بالحق ذلک یوم الخروج». 8. وعده هاى حضرت حق؛ «وعد الله حقا و من اصدق من الله قیلا» و ... .