امام علی(ع) در نهج البلاغه، خداوند را به جهت نجات از چند چيز حمد و سپاس مى گويد، كه هر يك از آنها مى تواند تيره روزى دنيا یا آخرت را فراهم سازد. امام می فرمایند: «ستايش ويژه خداوندى است كه مرا به صورت مرده و بيمار وارد بامداد نساخت و به بيماريهاى بدمنظر گرفتار ننمود و آفتى بر رگها و اعضايم وارد نكرد و به كيفر بدترين اعمالم مجازاتم نكرد و مرا بى فرزند قرار نداد، و مرا مرتد از دين و منكر پروردگارم و گرفتار اختلال عقل نكرد ...». بر این اساس هم شمول نعمت، شايسته حمد است و هم بقا و تداوم آن، زيرا اگر لطف خدا شامل حال نباشد هر لحظه نعمتها در معرض زوال است.

پرواز پرندگان و دیگر ویژگی های ظاهری و زیستی پرندگان همیشه موجب شگفتی آدمی در طول تاریخ بوده است. قرآن در آیات متعددی همه را به مطالعه عالم این موجودات به عنوان یکی از نشانه های الهی فرا می خواند. خداوند در سوره نحل و ملک، به پرواز پرندگان بر فراز آسمان اشاره می کند و قدرت الهی را نگه دارنده آنها در آسمان معرفی می نماید. در سوره انعام نیز برای همه جنبندگان زمین و پرندگان آسمان، امت هایی همچون امت های انسانی معرفی می گردد. که ظاهرا اشاره به وجود نوعی عقل و شعور در آن موجودات است.

علت همراهی این دو صفت این است که بسیاری از افراد غنی، بخیلند اما خداوند غنی است و این به خاطر جود و بخشندگی اش است، که سزاوار حمد و ستایش است. همچنین اغنیا دارای غنای ظاهری هستند، که البته همه امکانات را خدا در اختیارشان گذاشته است و تنها اوست که غنی بالذات است. اغنیا اگر کاری می کنند بخاطر سود است اما خدا بی حساب می بخشد و از همه شایسته تر به حمد و ثنا است.

منظور از حمد و ستایش خداوند در آخرت که در آیه اول سوره سبأ به آن اشاره شده این است که: گرچه آخرت دار تکلیف نیست ولی بندگان خدا او را عاشقانه حمد می کنند یا اینکه بهشتیان او را به خاطر فضلش و دوزخیان به خاطر عدلش حمد می کنند و یا چون حجاب ها برداشته شده همه با خلوص نیت زبان به حمد می گشایند. این حمد، نه تنها از زبان انسانها و فرشتگان است، که از تمام ذرات جهان هستى نیز، زمزمه حمد، به گوش مى رسد.

آغازین آیه سوره حمد، هرگونه حمد و ستایش را شایسته خداوند می داند. در این آیه، واژه الحمد با الف و لام جنس، و کلمه العالمین، به صورت جمع و با الف و لام، ذکر شده که دلالت بر هرگونه حمد و ستایش موجودات هستی، برای خداوند دارد. زیرا او پروردگار، مدیر و مدبّر، خالق و مالک واقعی همه موجودات است. اکتشافات عصر حاضر نشان می دهد ده میلیون میلیارد سلول بدن انسان هر کدام حمد و سپاسی لازم دارند، زیرا نعمتی از سوی پرورگار محسوب می شوند.