آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

منظور از حمد و ستایش خداوند در آخرت که در آیه اول سوره سبأ به آن اشاره شده این است که: گرچه آخرت دار تکلیف نیست ولی بندگان خدا او را عاشقانه حمد می کنند یا اینکه بهشتیان او را به خاطر فضلش و دوزخیان به خاطر عدلش حمد می کنند و یا چون حجاب ها برداشته شده همه با خلوص نیت زبان به حمد می گشایند. این حمد، نه تنها از زبان انسانها و فرشتگان است، که از تمام ذرات جهان هستى نیز، زمزمه حمد، به گوش مى رسد.

در آیه 1 سوره «سبأ» مى خوانیم: (و نیز حمد و سپاس براى او در سراى آخرت است)؛ «وَ لَهُ الْحَمْدُ فِى الآخِرَةِ» .
در اینکه منظور از حمد و ستایش خداوند در آخرت چیست؟ مفسران نظرات مختلفى داده اند:
بعضى گفته اند: گر چه سراى آخرت دار تکلیف نیست، اما بندگان خدا عاشقانه در آنجا او را مى ستایند، و حمد مى کنند، و از حمد و ستایش او لذت مى برند!
بعضى دیگر گفته اند: بهشتیان او را به خاطر فضلش، حمد مى کنند و دوزخیان، به خاطر عدلش!
گاه گفته مى شود: انسانهائى که در این دنیا هستند به خاطر وجود حجابهاى مختلف بر قلب و فکرشان، غالباً حمد خالص ندارند، اما در قیامت که همه حجابها بر چیده مى شود و به مصداق: «المُلْکُ یَوْمَئِذ لِلّهِ»؛ (مالکیت خداوند بر پهنه هستى) (1) بر همگان آشکار مى شود، همگى با خلوص نیت کامل، زبان به حمد و ستایش او مى گشایند.
و نیز در این جهان ممکن است، انسانها غافل شوند و موجوداتى را مستقل از ذات خداوند پندارند و آنها را ستایش کنند، اما در آنجا که ارتباط همگى به ذات پاک او همچون شعاع آفتاب به قرص خورشید، آشکار مى گردد، کسى جز او را ستایش نخواهد کرد.
از همه اینها که بگذریم، در قرآن مجید کراراً آمده است: «بهشتیان» در آنجا خدا را حمد مى گویند: «وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» ؛ (آخرین سخن بهشتیان این است: مى گویند: حمد براى خدائى است که پروردگار جهانیان است). (2)
در جاى دیگر مى خوانیم: هنگامى که مؤمنان وارد باغهاى بهشت جاویدان مى شوند(مى گویند: شکر براى خداوندى است که اندوه را از ما بر طرف ساخت)؛ «وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِى أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَن». (3)
این حمد، نه تنها از زبان انسانها و فرشتگان است، که از تمام ذرات جهان هستى نیز، زمزمه حمد و تسبیح او، به گوش هوش مى رسد، هیچ موجودى نیست جز این که: حمد و تسبیح او مى گوید. (4)