«عقل» از «عقال» به معنای طنابی است که بر پای شتر می بندند تا حرکت نکند؛ و از آنجا که نیروی خرد، انسان را از کارهای ناهنجار باز می دارد این واژه بر آن اطلاق شده است. بعضی «عقل» را به معنی «حجر» و «منع» تفسیر کرده اند، و بعضی آن را به معنی «علم به صفات اشیاء از حسن و قبح و کمال و نقصان» می دانند. لکن به نظر مى رسد كه ريشه اصلى، همان منع و بازداشتن است.

کسى که سوره حجر را بخواند، خداوند او را در برابر نعمتهائى که در این جهان به او بخشیده محاسبه نخواهد کرد.

«اصحاب الحِجر» قوم سرکشى بودند که در سرزمینى به نام«حِجر» زندگى مرفهى داشتند، حجر از شهرهاى تجارى عربستان، در مسیر کاروان های مدینه و شام، در یک منزلى وادى القرى در جنوب تیمه بوده و امروز تقریباً اثرى از آن نیست. آنها پیامبر بزرگشان«صالح»، که براى هدایت آنها مبعوث شده بود، را تکذیب کردند و سرانجام عذاب الهی آنها را فراگرفت.

اصحاب حجر قومی بودند که در سرزمینى به نام «حِجر»، زندگى می کردند و براى خود خانه هاى امن و امانى در دل کوهها مى تراشیدند. پیامبر بزرگشان «صالح» براى هدایت آنها مبعوث شد، ولی آن ها آیات خداوند را تکذیب کردند و عذاب الهی به صورت صدای صاعقه ای مرگبار آن ها را نابود کرد. بعضى از مفسران و مورخان  معتقدند: حجر شهرى بوده در مسیر کاروان مدینه و شام در یک منزلى «وادى القرى» و در جنوب «تیمه»  که امروز تقریباً اثرى از آن نیست.
 

محتواى سوره حجر را در هفت بخش می توان خلاصه کرد: 1- آیات مربوط به مبدأ عالم هستی؛ 2- آیات مربوط به معاد؛ 3- اهمیت قرآن؛ 4- داستان آفرینش آدم و سرکشى ابلیس؛ 5- اشاره به سرگذشت اقوامى همچون قوم لوط و صالح و شعیب؛ 6- انذار و بشارت؛ 7- دعوت از پیامبر(ص) به مقاومت و دلدارى او در برابر توطئه هاى شدید مخالفان.