ایشان در این باره می فرماید: «به اهل خير نزديك شو تا از آنها شوى و از اهل شرّ دور شو تا از آنها جدا گردى». در واقع امام(ع) همانند قرآن آثار مجالست و همنشينى را غير قابل انكار می داند؛ زیرا همنشينى با نيكان انسان را خوشبخت كرده و معاشرت با بدان انسان را بدبخت می کند، از این رو بهترين راه شناخت شخصيت پیچیده انسان، همنشينانِ اوست، همان گونه كه امام(ع) در حديثی می فرماید: «اگر حال كسى بر شما مشتبه شد و دين او را نشناختيد به همنشينان او نگاه كنيد».

امام علي(ع) درباره اهمیت «دوستي» می فرماید: «دوستى، نوعى خويشاوندى اكتسابى است». خويشاوندى گاه از طريق طبيعى مانند تولد دو فرزند از يك پدر و مادر و گاه پیوندی اکتسابی است؛ مانند دو دوست که گاهی پیوند آنها برتر از برادری است. اسلام به عنوان آيين دوستى و مودت، برای دوست صالح اهميت ویژه ای قائل است. امام(ع) در این رابطه می فرماید: «دوست، نزديكترين خويشاوندان است»، و در حدیث دیگری می فرماید: «كسى كه دوستى ندارد اندوخته اى براى مبارزه با مشكلات ندارد».

«اخنس بن شريق» منافقي زيبا و خوش زبان که تظاهر به دوستى پيامبر(ص) و مسلماني نموده و به حکم ظاهر مورد محبت پيامبر(ص) قرار مى گرفت، در يک ماجرا زراعت مسلمانان را آتش زد و چهارپايان آنان را کشت.  که آيات فوق نازل شد و ماهيتش را آشکارنمود.

در بخش اول سوره ممتحنه، از حبّ و بغض فی الله و نهی از دوستی با مشرکان و الهام گرفتن از حضرت ابراهیم(ع) بحث شده است. در بخش دوم آیاتی درباره زنان مهاجر و امتحان آنها آمده است.

اسلام در مسير تربيت نوجوانان بر «تکريم نوجوان» تاکيد دارد و با به رسميت شناختن نوجوانان به عنوان انسان هايي «مکلف»، از همان بدو بلوغ، آنها را در قبال رفتارهايشان «مسئول» معرفي مي کند. لذا به والدين توصيه مي کند که براي تربيت صحيح نوجوان به او «محبت» و «احترام» نموده و از خطاهايش «چشم پوشي» کنند. پيامبر اسلام فرموده است: «خداوند رحمت کند بنده اي را که فرزندش را بر نيکي و سعادتش ياري کند به اينکه به او احسان نمايد و با او رفتار دوستانه داشته باشد و به آموزش و تربيت او بپردازد».
 

امام علی(ع) در این بیان حکمت آمیز می فرماید: «حسادت، دليل بيمارى دوستى است». با اين بيان دوستى با حسد جمع نمي شود. در تفاوت ميان حسود و رقيب بايد گفت: حسود منتظر زوال نعمت از ديگرى است ولي رقيب، سعى مى كند خود را به پاى ديگرى برساند بى آنكه بخواهد چيزى از او كاسته شود. دوست واقعى، كسى است كه خواهان پيشرفت و ترقى دوست خود باشد، هرچند تلاش كند خودش نيز به پيشرفت و ترقى برسد، از این رو كسی كه چنين نيست دوست واقعى نيست و يا به بيان امام(ع) دوستى او گرفتار بيمارى است.

محبت، تنها یک علاقه قلبى ضعیف و خالى از اثر نیست، بلکه آثار آن، در عمل منعکس می شود. کسى که مدعى عشق به پروردگار است، نخستین نشانه اش، پیروی از فرستاده اوست. در واقع محبت یک طرفه، نمى تواند وجود داشته باشد؛ از این رو خداوند می فرماید: « گو اگر خدا را دوست داريد از من پيروى كنيد تا خدا دوستتان بدارد و شما را ببخشايد». بر این اساس هر محبتى دارنده آن را دعوت مى کند که عملاً در راه خواسته هاى واقعى محبوب گام بردارد، و در چنین حالى به طور قطع، «محبوب» نیز به او علاقه پیدا مى کند.