«يَوْمٌ عَسِيرٌ» روزي است كه براى كافران بسيار دردناك است، به طورى كه نيرومندترين آنها را ناتوان مى سازد. تازه اين تنها يك مرحله است، مراحل بعد موقع كشيده شدن به سوى جهنم است كه گرفتار انواع عذاب ها مى گردند و آن روز حتى براى مؤمنان روز آسانى نيست. قیامت «يَوْمٌ اَليم» است چون از جهات زيادى مايه درد و رنج است؛ از جهت رسوايى ها و پشيمانى ها و... و «يَوْمُ الْوَعِيدِ» اشاره پرمعنايى به تمام مجازات هاى روز قيامت دارد: اعم از مشكلات صحنه محشر، دادگاه عدل الهى، مجازات دوزخ و ... .

همان طور كه اسم خداوند به منزله دارو است، ياد او نيز به مثابه شفاست. براي درمان هر دردي دارويي معلوم، با مقدار و كيفيتي مشخّص لازم است كه اگر از حدود معين آن، فراتر رفت ديگر اثري ندارد؛ از اين رو سالكِ ذاكر، براي شفاي امراض خويش بايد بر ذكر مأثور اقتصار كند وگرنه طرفي نمي ‏بندد.

پیامبر(ص) مى فرماید: بیماریها و دردها قاصدان مرگ اند. هنگام مرگ بیمار از دیدن فرشته مرگ وحشت مى کند و آن را بى مقدمه مى پندارد ولى او مى گوید: اى بنده خدا چه اندازه خبر بعد از خبر، و پیک بعد از پیک، براى تو فرستادم؟ پس دعوت پروردگارت را اجابت کن! خواه با میل و خواه با اکراه! وقتی فریاد بستگان میت بلند مى شود، می گوید: اگر مى خواهید گریه کنید، بر خویشتن بگریید، من باز هم کراراً به میان شما مى آیم! تا یک نفر از شما را باقى نگذاریم.

خداوند هر گروهى را به نوعى مورد آزمایش قرار می دهد؛ گروهی را با فقر و محرومیت، گروهی را با مصیبت ها، درد و رنج ها و... . اشتباه بزرگ این است که گمان کنیم با اظهار ایمان، در صف مؤمنان قرار مى گیریم، زیرا ایمان افراد در همین لحظات مشخص مى شود. امام علی(ع) در این رابطه می فرمایند: «سوگند به خداوند، به شدت مورد آزمایش قرار مى گیرید، و غربال مى شوید، و همانند محتویات یک دیگ به هنگام جوشش، زیر و رو خواهید شد». در واقع براى پیروزى در آزمون هاى الهی، راهی جز تکیه بر لطف خداوند و تلاش مستمر وجود ندارد.

از جمله مسائلی كه دوست و دشمن درباره پيامبر(ص) پذيرفته اند، مديريت بي نظير ايشان است. دليل آن هم پيروزى سريع ايشان بر انبوه دشمنان در كوتاه ترين مدت و با كمترين ضايعات است. قرآن مجيد در مورد شخص پيامبر(ص) پنج صفت مديريتي بيان كرده، مي فرمايد: «از سوى خدا پيامبرى به سراغ شما آمد كه از خود شماست و دردها و نیازهای شما را درک می کند، او دلسوزتان بوده و ناراحتيهاى شما بر او ناگوار است و براى هدايت و نجات شما سخت كوشا است و نسبت به مؤمنان [حتى خطاكاران] رحيم و مهربان است و به دنبال حل مشکلاتشان است».

«حُزن» به معناي حسرت خوردن و درد كشيدن ناشي از فقدان محبوب يا فوت مطلوب است و سبب آن رغبت به مشتبهات طبيعى و ميل به مقتضيات قوه غضب و شهوت است. براي علاج اين بيمارى بايد دانست كه اين عالَم، از حيوان و نبات و جماد و ... همه در معرض زوال است و از دنيا چيزى جز امور عقلى و كمالات نفسانى باقي نمي ماند. وقتي چنين باورى حاصل شد، انسان به جاي خيالات فاسد و آرزوهاى باطل به فكر تحصيل كمالات عقلى و سعادت حقيقى مى افتد.