استحقاق پاداش در جايى است كه كسى به ديگرى خدمتى كند و در برابر آن خدمت، منتظر پاداش و اجرت باشد، در حالى كه مى دانيم همه اوامر و نواهى الهى دارای مصلحت هایی است که به خود مكلّفان باز مى گردد و باعث صفاى روح و تكامل نفس و عزت و سربلندى مى شود و آنها را از مفاسد و بدبختيها نجات مى دهد؛ لذا مكلّفان در اطاعت اوامر الهی و ترك معاصى، به خودشان خدمت مى كنند. با این حال، خداوند از روی لطف، براى تشويق مردم بر اطاعتى كه موجب كمال آنهاست، پاداش قرار داده است.

عدل درباره خدا معانی ای گسترده در سه حوزه موزون بودن آفرینش، عدالت در قانون گذاری و عدالت در حوزه جزا دارد. فضل الهی نیز به معنای نعمت ها و مواهبی است که به بندگان داده می شود؛ فضل الهی تنها مربوط به مؤمنین و خداترسان است در حالی که عدل الهی برای همه افراد یکسان اجرا می شود. از آنجا که فضل الهی به خاطر سخاوتمندی خدا شامل حال آن بندگان می شود کسی حق اعتراض ندارد که چرا از فضل خدا بی نصیب مانده است.

اوّلا: ظلم به معناى تجاوز از حدّ است و در مورد بندگان، هنگامى تجاوز از حدّ و ظلم است که تکلیفى زاید از حدّ استطاعت از آن ها خواسته شود؛ چنین تکلیفى از جانب خداوند نرسیده، بلکه هر کس مطابق قابلیّت و استعدادش تکلیف دارد. ثانیاً: خداوند نعمت هایش را بر اساس استحقاق نمى دهد تا کسى توهّم ظلم یا تبعیض در میان بندگان کند، بلکه نعمت هاى او بر اساس تفضّل است که اقتضاى اختلاف در نقص و کمال دارد. به عبارت دیگر، نظام عالم، نظام احسن است و این نظام اقتضا دارد که هر چیز آن در جاى خود و به مقدار ضرورتش باشد.

امام علی(ع) در ارتباط با پیامدهای تبعیض و تقسیم ناعادلانه بیت المال می فرماید: «بخشيدن مال در غير موردش، اسراف است هر چند ممكن است در دنيا سبب سربلندى فرد شود، ولى در آخرت، موجب سرافكندگى وى خواهد شد». در واقع تبذير به معنى پاشيدن دانه در جايى است كه نعمت ضايع می شود، و اما اسراف زياده روى در مصرف است. سپس با اشاره به پیامدهای دنيوى آن مى فرمايد: «هيچ كس مال خويش را در غير مورد استحقاق و نزد غير اهلش قرار نداد مگر اين كه خداوند او را از سپاسگزارى آنان محروم ساخت و محبّتشان را متوجه ديگرى نمود».

«شفاعت» به معنی ضميمه شدن فرد برتر براى كمك به فرد ضعيف تر است. گاه شخص شفيع از موقعيّت خود استفاده می کند و نظر شخص صاحب قدرت را عوض مي كند یا از طريق نفوذ خود و با استفاده از مسائل عاطفى، مبانى فكرى او را درباره گناه مجرم تغییر می دهد که این معنی مورد قبول اسلام نیست. گاهي هم شخص شفاعت شونده به وسيله ارتباط با شفيع، خود را در وضع مطلوبى كه شايسته و مستحقّ بخشودگى است قرار می دهد كه اين معنا يك معناى منطقى، معقول و سازنده است.