یکى از اساسى ترین ویژگى هاى اسماعیلیه، تأکید فراوان آنها بر باطن دین است، به نحوى که یکى از معروف ترین نام هاى آنان باطنیه است. آنان معتقدند کسى که باطن شریعت را نداند، نه تنها از دین بى بهره است، بلکه مورد بیزارى رسول خدا(ص) نیز مى باشد. تأکید اسماعیلیه بر تأویل هاى نامناسب و بدون ضابطه، باعث تکفیر آنان از سوى مسلمانان شده است.

بحث مَثَل و ممثول درکتاب «الهفت والاظلّه» منسوب به مفضّل بن عمر جُعفی، آمده و از امام درباره ممثولِ امام مى پرسد و امام جواب مى دهد که تو خیال مى کنى على و حسین کشته شدند و گرمى آهن را چشیدند، هیهات، حسن در زمان ابراهیم به صورت اسحاق و حسین به صورت اسماعیل درآمد و آنان ممثولان حسن و حسین بودند... حسین بن على در ظاهر هزار بار ذبح شده، ولى در واقع امام حسین هیچ آهنى بر گلو ندید. مَثَل حسین مَثَل مسیح است که بر کافران مشتبه شد و این وصف قتل تمام انبیاء و اوصیاء و اولیاء است.

این کتاب به مفضّل بن عمر جُعفى منسوب است. این کتاب در شهر مصیاف سوریه در بین مخطوطات اسماعیلیان نزارى شام یافت شده است. درباره آفرینش در این کتاب آمده که خداوند اظلّه را قبل از اشباح و اشباح را قبل از ارواح آفرید و اولین شىء که خدا آفرید، ظلّ بود. تمام این کتاب به مباحث باطنى و رمزى پرداخته و مطالبى بیان مى دارد که علماى امامیه آنها را مردود دانسته اند. او در این کتاب به تأویل هفت دور عالم و هفت آدم پرداخته که در مباحث نطقاء هفت گانه اسماعیلیه و ادوار هفت گانه آنها تأثیر عمیقى گذاشته است.

یکی از کتبی که نزد اسماعیلیان معتبر است الهفت و الاظلّه است. درباره آفرینش در این کتاب آمده که خداوند اظلّه را قبل از اشباح و اشباح را قبل از ارواح آفرید و اولین شى اى که خدا آفرید، ظلّ بود. او را از مشیّتش آفرید و تقسیم کرد. در ادامه خداوند ادوار دوازده گانه را آفرید و آن را به هفت دور مقرر داشت. سپس اولین رسول را که محمد مصطفى(ص) بود، در دهر و در همان اظلّه آفرید و به همین دلیل حضرت امیر(ع) فرمود: «بنا فتح الامر و بنا یختم» و پیامبر اولین حجاب شبحى است.

در کتاب الهفت و الاظلّه در تأویل تزویج ام کلثوم آمده است: «... حضرت امیر دخترش جریرة را به عقد او درآورد و بر او مشتبه شد و خیال کرد که امّ کلثوم است».