عبیدالله مهدی به طریق اسماعیلیه به امامت خود دعوت کرد و فاطمیه را تأسیس کرد. فاطمیه دارای انشعابات مختلفی است: 1- نزاریه، پیروان حسن صباح هستند که در قلعه الموت حکومت می کردند. 2- مستعلیه، پیروان مستعلى فاطمى بودند که در سال 557 هجرى قمرى منقرض شدند. 3- دروزیه، در جبال دروز شامات ساکنند و پیروان نشتگین دروزى می باشند. 4- مقنعه، پیروان عطاء مقنع بودند.

حسن صباح در قرن پنجم هجرى در قم در خانواده اى شیعى به دنیا آمد. بعد از تحصیلات ابتدایى راهى رى گردید. در ری با امیر ضرّاب، داعى اسماعیلى آشنا شد و به کیش اسماعیلیه درآمد. او به قاهره رفت تا تعلیمات اسماعیلیه را از بهترین داعیان بیاموزد. سپس به ایران بازگشت. او و طرفدارانش قلعه الموت و قلعه ای در قهستان و ... را فتح کرده بودند که المستنصر بالله خلیفه فاطمى از دنیا رفت و بین اسماعیلیان اختلاف افتاد. حسن امامت المستعلى بالله را نپذیرفت و نزار را امام نوزدهم اسماعیلیان ایران معرفى کرد.

حسن صباح در حدود سالهاى 495 تا 500 هجرى داعیانى به شام فرستاد. در حوالى سال 520 هجرى نزاریان شام قوت گرفتند. مهمترین داعى نزارى شام، راشدالدین سنان نام دارد. با فروپاشى دولت نزاریان در ایران، نزاریان شام ضربات روحى شدیدى را متحمل شدند. بیبرس، رئیس دولت ممالیک مصر به شام حمله کرد و توانست آنها را تحت سلطه خود درآورد. نزاریان شام بعد از دوره ممالیک با امپراطورى عثمانى کنار آمدند. بعد از مقام یافتن امام نزارى در هند، روابط نزاریان شام با امام خود رو به ازدیاد گذاشته و این روابط ادامه دارد.

مردم جهان از دید نزاریه سه دسته هستند. عده اى مخالف نزاریان اند - اعم از امامیان یا اهل سنت - این افراد اهل تضاد نام گرفته، زیرا توجه تام به ظاهر داشته و امام دور قیامت را نشناخته اند. دسته دوم پیروان امام دور قیامت هستند که بهترین اشخاص روى زمین بوده و توانسته اند امام قائم را شناخته و از او تبعیت کنند، اینان اهل شرع واقعى هستند زیرا به باطن دین رسیده اند. دسته سوم اهل عالم عقلانى هستند و وحدت در آنها نمایان گشته، زیرا امام را به حقیقتش شناخته اند. این افراد خواص اطراف امام هستند.

گویا شمس الدین محمد بن خورشاه در سال 710 هـ از دنیا رفته و بر سر جانشین وى اختلافاتى در گرفته است. در اینجا نیز نزاریان به دو فرقه محمدشاهى و قاسم شاهى تقسیم شدند.  فرهاد دفترى قائل است که آثار محمدشاهى به این اختلاف اشاره کرده و آن را به بلند پروازى هاى قاسم نسبت مى دهند.

مرگ مستنصر باعث انشقاق بزرگ در درون فاطمیان گردید. مستنصر، نزار پسر ارشد خود را به جانشینى خود منصوب کرده بود، ولى افضل (پسر بدر الجمالی وزیر مستنصر) که مى دانست با آمدن نزار از کار برکنار مى شود و یا قدرتش محدود مى شود، کوچکترین فرزند مستنصر را که بیشتر از بیست سال نداشت و به تازگى خواهر افضل را به همسرى گرفته بود، به عنوان امام اسماعیلیه مطرح ساخت و از بزرگان کاخ فاطمیان براى وى بیعت گرفت و به این ترتیب باعث ایجاد دو فرقه بزرگ در اسماعیلیه شد.

در سال 487 هجرى المستنصر بالله خلیفه فاطمى از دنیا رفت و بحث بر سر جانشینى وى در درون کاخ فاطمیان درگرفت. حسن صباح که رئیس داعیان ایران بود، از نزار طرفدارى کرد و امامت المستعلى بالله را نپذیرفت و رابطه خود را با قاهره قطع نمود. حسن صباح نزار را امام نوزدهم اسماعیلیان ایران معرفى کرد و وقتى نزار به قتل رسید، قائل به امام مستور بعد از نزار شد و خود را حجت امام نامید. در حوالى سال 500 هجرى دو قلعه لمسر در نزدیکى الموت و قلعه شاهدز در اصفهان نیز به تصرف اسماعیلیان درآمد و قدرت آنان روزافزون شد.