عبیدالله مهدی به طریق اسماعیلیه به امامت خود دعوت کرد و فاطمیه را تأسیس کرد. فاطمیه دارای انشعابات مختلفی است: 1- نزاریه، پیروان حسن صباح هستند که در قلعه الموت حکومت می کردند. 2- مستعلیه، پیروان مستعلى فاطمى بودند که در سال 557 هجرى قمرى منقرض شدند. 3- دروزیه، در جبال دروز شامات ساکنند و پیروان نشتگین دروزى می باشند. 4- مقنعه، پیروان عطاء مقنع بودند.
قرامطه براى جان و مال کسانى که باطنیه نبودند هیچگونه احترامى قائل نبودند. آنان پرده و درِ کعبه را کنند و حجرالأسود را از جاى خود در آوردند و به یمن برند. آنان احکام و مقررات ظاهرى اسلام را به مقامات باطنى عرفانى تأویل مى کنند و ظاهر شریعت را مخصوص کسانى مى دانند که کم خرد و از کمال معنوى بى بهره بوده اند.
عوام اسماعیلیان قاصرند و احکام کافران بر آن ها اجرا نمى شود. زیرا این افراد به توحید و نبوت و برخى از ائمه شیعه اعتقاد راسخ دارند و فقط به خاطر جهل مرکبشان، گفته های آقاخان چهارم را عین حقیقت و وحى منزل می دانند. بنابراین موظف هستیم آنان را از جهل مرکب خارج ساخته و با تسریع در امر تکفیر، کار را مشکل تر نسازیم.
منابع اسماعیلى آنچه درباره اسماعیل فرزند امام صادق(ع) آورده اند، بیشتر به افسانه و باورهاى فرقه اى شبیه است ولی در عین حال مى توان با مراجعه به آن دریافت اسماعیل در شکل گیرى مذهب اسماعیلیه هیچ نقشى نداشته است. بنابر نقل «کشى»، اسماعیل با برخى از گروههاى افراطى شیعى و غالیان در ارتباط بوده است و امام صادق(ع) نیز در عین محبّت شدیدى که به اسماعیل داشته، از این روابط ناخشنود بوده است. در کتب شیعه روایاتى در ذمّ و مدح اسماعیل آمده است که روایات ذمّ بیشتر است. آیت الله خویى روایات ذمّ را ضعیف دانسته.
زیدیه و اسماعیلیه، مثل امامیه از فرقه هاى شیعى است با این تفاوت که امامیه، امامت را بر اساس نصّ نبوى براى دوازده امام می داند ولی زیّدیه، نص بر امامت را تنها براى على و امام حسن و امام حسین(ع) مى دانند و رهبرى پس از آن بزرگواران از آنِ هر هاشمى است که قیام مسلّحانه کند و به امامتِ خودش دعوت کند. اسماعیلیه امامت را تا امام صادق(ع) قبول دارند و پس از او به امامت فرزندش اسماعیل معتقدند و استمرار آن را در فرزندان او مى دانند.
اسماعیل فرزند امام ششم در زمان حیات پدر وفات نمود اما جمعى معتقد شدند اسماعیل امام می باشد و نمرده و مهدی موعود است و برخی امامت را حق او دانسته لذا گفتند: پس از او در اعقاب اوست. اسماعیلیه در معارف و احکام اسلام براى هر ظاهرى، باطنى و براى هرتنزیلى، تاویلى قائلند.
عباسیان نسبت به کوچکترین فعالیت امام صادق(ع) حساس بودند. لذا امام(ع) سیاست تقیّه را پیش گرفت و می فرمود: امام بر حق لازم نیست بدون مقدمه و نبود شرایط، قیام کند. این سیاست عده اى از پیروانش را راضى نکرد و ناراضیان، اسماعیل، فرزند ارشد امام را با خود همراه ساختند. به این امید که اسماعیل پس از پدرش رهبر شیعیان خواهد شد اما مرگ زود هنگام اسماعیل تمام برنامه های آنان را بهم ریخت لذا مرگ وى را نپذیرفتنه و گفتند او همان مهدى موعود و امام قائم است. این گروه به اسماعیلیه معروف شدند.
اسماعیلیه با القاب مختلفی معرفی شده اند که عبارتند از: سبعیّه یا هفت امامى، چرا که بعد از امام صادق(ع) به امامت محمدبن اسماعیل را مهدی و قائم دانسته اند؛ قرامطه؛ ملاحده یا اباحیه، بخاطر ترک شریعت؛ باطنیه؛ اساسین یا حشاشین، بخاطر خوراندن حشیش به فدائیان خود تا به خلسه روند.
الإمامُ علىٌّ(عليه السلام)
إنّ لکلٍّ أجلا لا يَعْدُوهُ
براى هر چيز مدّتى است که از آن تجاوز نمى کند
ميزان الحکمه، جلد 1، ص 46