آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اسماعیلیه با القاب مختلفی معرفی شده اند که عبارتند از: سبعیّه یا هفت امامى، چرا که بعد از امام صادق(ع) به امامت محمدبن اسماعیل را مهدی و قائم دانسته اند؛ قرامطه؛ ملاحده یا اباحیه، بخاطر ترک شریعت؛ باطنیه؛ اساسین یا حشاشین، بخاطر خوراندن حشیش به فدائیان خود تا به خلسه روند.

اسماعیلیه در متون و کتب مختلف تاریخی و کلامی با القاب مختلفی معرفی شده اند که عبارتند از:

 1- سبعیّه یا هفت امامى: اسماعیلیان نخستین و به تبع آنها قرامطه قائل به امامت امام على، امام حسن، امام حسین، امام سجاد، امام باقر، امام صادق (علیهم السلام) و محمدبن اسماعیل بودند و وى را مهدى و قائم مى دانستند. بنابراین به خاطر اعتقاد آنها به هفت امام به سبعیّه معروف گشتند. لازم به ذکر است که برخى امام على(علیه السلام) و بعضى دیگر امام حسن(علیه السلام) را خارج کرده و به جاى آن از اسماعیل بن جعفر به عنوان امام ششم یاد مى کردند. آن ها امام على(علیه السلام) را برتر از ائمه دیگر و «اساس» دانسته و یا امام حسن(علیه السلام) را امام مستودع معرفى کرده اند. امام مستودع به معناى امامى است که امامت، به امانت نزد وى به ودیعه گذاشته شده  و در واقع امام نیست.
2- قرمطى یا قرمطیان یا قرامطه: نام دیگر عموم اسماعیلیه در تاریخ، قرمطیان است. این لفظ براى تحقیر آنها به کار مى رفته و یادآور کارهاى زشت قرامطه بحرین است. کشتار حجّاج بیت الله الحرام، آوردن حجر الاسود به بحرین و خونریزى در مسجدالحرام از رفتارهاى سوء قرامطه بوده، که در تاریخ ثبت شده است.
3- ملاحده: نام دیگر عموم اسماعیلیه است که به خاطر ترک شریعت از سوى برخى از اسماعیلیان،  بر آنان اطلاق شد. گاهى نیز از لفظ اباحیّه براى آنان استفاده شده است.
4- باطنیّه: یکى از اعتقادات مهم اسماعیلیان این است که تمام ظواهر، از باطن برخوردار بوده و تفسیر باطن فقط از عهده امام یا نائب امام بر مى آید. بنابراین در طول تاریخ نام باطنیّه با اسماعیلیه قرین گشته است. کتاب فضائح الباطنیّه غزالى در همین راستا به نگارش در آمده است.
5- اساسین یا حشاشین: این نام در کتب قرون وسطى در غرب به کار رفته و به این معناست که رهبران اسماعیلى به فدائیان خود حشیش خورانیده و این افراد با حالت خلسه به قتل دیگران مى پرداختند. دکتر فرهاد دفترى در کتاب افسانه هاى حشاشین، به این افسانه پرداخته است.
لازم به ذکر است که نام هاى دیگرى نیز براى اسماعیلیان به کار مى رود که عمومیت نداشته و به برخى از آنها اطلاق مى شود.(1)