آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مسلمانان گاهى از پيامبر(ص) با جمله«راعنا»، مى خواستند که با تأنّى سخن گويد تا مطالب را خوب درک و سؤالات خود را مطرح نمايند. يهود که این کلمه را به معنای«ما را تحمیق کن» می دانستند، با سوء استفاده از اشتراک هاي لفظي و لغوي، دستاويزي براي استهزاء مؤمنان يافته بود. آيه فوق نازل و به مؤمنان دستور داد به جاى جمله راعنا جمله«انظرنا» را به کار برند که همان مفهوم را مى رساند و دستاويزى براى دشمن لجوج نيست.

در آیه 104 سوره «بقره» می خوانیم: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لاتَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا وَ اسْمَعُوا وَ لِلْکافِرینَ عَذابٌ أَلیمٌ» ؛ (اى افراد با ایمان! [هنگامى که از پیغمبر تقاضاى مهلت براى درک آیات قرآن مى کنید] نگوئید: «راعنا»؛ بلکه بگوئید: «انظرنا»؛ (زیرا کلمه اوّل، هم به معنى «ما را مهلت بده!»، وهم به معنى «ما را تحمیق کن!» مى باشد؛) و بشنوید! و براى کافران عذاب دردناکى است).
شأن نزول:
ابن عباس، مفسر معروف نقل مى کند: مسلمانان صدر اسلام هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) مشغول سخن گفتن بود و بیان آیات و احکام الهى مى کرد، گاهى از او مى خواستند کمى با تأنّى سخن بگوید تا بتوانند مطالب را خوب درک کنند، و سؤالات و خواسته هاى خود را نیز مطرح نمایند، براى این درخواست جمله «راعنا» که از ماده «الرعى» به معنى مهلت دادن است، به کار مى بردند.
ولى یهود همین کلمه «راعنا» را از ماده «الرُّعونة» که به معنى کودنى و حماقت است استعمال مى کردند (در صورت اوّل مفهومش این است «به ما مهلت بده» ولى در صورت دوم این است: «ما را تحمیق کن»!)
یعنى براى یهود دستاویزى پیدا شده بود که با استفاده از همان جمله اى که مسلمانان مى گفتند، پیامبر یا مسلمانان را استهزاء کنند.
آیه فوق نازل شد و براى جلوگیرى از این سوء استفاده، به مؤمنان دستور داد به جاى جمله «راعنا»، جمله «انظرنا» را به کار برند که همان مفهوم را مى رساند، و دستاویزى براى دشمن لجوج نیست.(1)
بعضى دیگر از مفسران گفته اند: جمله «راعنا» در لغت یهود یک نوع دشنام بود و مفهومش این بود «بشنو که هرگز نشنوى» این جمله را تکرار مى کردند و مى خندیدند!(2)
بعضى از مفسران نیز نقل کرده اند: یهود به جاى «راعنا»، «راعینا» مى گفتند که معنیش «چوپان ما» است، و پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) را مخاطب قرار مى دادند و از این راه استهزاء مى کردند.(3)
این شأن نزول ها با هم تضادى ندارد و ممکن است همه صحیح باشد.(4)