آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

يهود و نصارا در بحث قبله و ديگر مسائل انتظار داشتند که همواره پيامبر(ص) از آنها تبعيت کند. آيه فوق نازل شد و آشکار نمود که اينها نه با تبعيت در قبله و نه با هيچ چيز ديگر از پيامبر(ص)راضى نخواهند شد، جز اين که آئين آنها را دربست بپذيرد و شان نزول آيه دوم در رابطه با اهل کتابي است که اسلام را پذيرفتند و به راستى مؤمن شدند.

در آیات (120 ـ 121) سوره «بقره» می خوانیم: «وَ لَنْ تَرْضى عَنْکَ الْیَهُودُ وَ لاَ النَّصارى حَتّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللّهِ هُوَ الْهُدى وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْواءَهُمْ بَعْدَ الَّذی جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ ما لَکَ مِنَ اللّهِ مِنْ وَلِیّ وَ لا نَصیر * الَّذینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ»؛ (هرگز یهود و نصارى از تو راضى نخواهند شد، تا [تسلیم خواسته هاى آنها شوى، و] از آئین [تحریف یافته] آنان پیروى کنى. بگو: «هدایت، تنها هدایت الهى است»! و اگر ازهوى و هوس هاى آنان پیروى کنى، بعد از آن که آگاه شده اى، هیچ سرپرست و یاورى از سوى خدا براى تو نخواهد بود * کسانى که کتاب آسمانى به آنها داده ایم [یهود و نصارى] آن را چنان که شایسته است مى خوانند؛ آنها به پیامبر اسلام ایمان مى آورند؛ و کسانى که به او کافر شوند، زیانکارند).
شأن نزول:
در شأن نزول آیه اوّل از «ابن عباس» چنین نقل شده: یهود «مدینه» و نصاراى «نجران» انتظار داشتند: پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) همواره در قبله با آنها موافقت کند، هنگامى که خداوند قبله مسلمانان را از «بیت المقدس» به سوى «کعبه» گردانید آنها از پیامبر(صلى الله علیه وآله) مأیوس شدند (و شاید در این میان بعضى از طوائف مسلمانان ایراد مى کردند که نباید کارى کرد که باعث رنجش یهود و نصارى گردد).(1)
آیه فوق نازل شد و به پیامبر(صلى الله علیه وآله) اعلام کرد این گروه از یهود و نصارى نه با هماهنگى در قبله و نه با چیز دیگر از تو راضى نخواهند شد، جز این که آئین آنها را دربست بپذیرى.
بعضى دیگر نقل کرده اند: پیامبر(صلى الله علیه وآله) اصرار فراوان داشت این دو گروه را راضى کند، شاید اسلام را پذیرا گردند، آیه فوق نازل شد و به پیامبر(صلى الله علیه وآله) اعلام کرد این فکر را از سر به در کن؛ چرا که آنها به هیچ قیمت راضى نخواهند شد جز به پیروى از آئین آنها.(2)
در شأن نزول آیه دوم نیز روایات گوناگونى است: بعضى از مفسران معتقدند: این آیه درباره افرادى نازل شد که با «جعفر بن ابیطالب» از «حبشه» آمدند و از کسانى بودند که در آنجا به او پیوستند، آنها چهل نفر بودند، سى و دو نفر اهل «حبشه»، و هشت نفر از راهبان شام که «بَحیرا» راهب معروف نیز جزء آنان بود.(3)
بعضى دیگر معتقدند: آیه درباره افرادى از یهود همانند «عبداللّه بن سلام» و «سعید بن عمرو» و «تمام بن یهودا» و امثال آنها نازل شده که اسلام را پذیرفتند و به راستى مؤمن شدند.(4)، (5)