آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

احتمال نظم و هماهنگی در امور اتفاقی و تصادفی در حد صفر است. نظم و هماهنگی در پدیده های عالم، شائبه اتفاقی و تصادفی بودن آفرینش را از موضوعیت می اندازد و خبر از خالقی دانا، توانا، هوشمند و حسابگر برای آن می دهد. ما هرگز نمى ‏توانيم اندازه‏ گيرى موجودات مختلف اين جهان و كميت و كيفيت حساب شده آن را معلول تصادف بدانيم، زیرا با «حساب احتمالات» سازگار نيست. ما روی هر پدیده ای که مطالعه کنیم خواهیم دید که ساختار آن از انسجام و عملکرد آن از قوانین مشخص و ثابتی پیروی می کند. ما هر قدر مطالعات خود را دقيق تر و عميق تر كنيم به وحدت و يگانگى خالق جهان هستی ايمان بيشترى پيدا خواهيم كرد و امکان ناپذیری پدید آمدن آن بر اساس تصادف را عمیق تر درک خواهیم نمود.

خداپرستان همه پدیده های جهان را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، مخلوق خدا می دانند. آیا امکان ندارد که برخی پدیده ها خود به خود به وجود آمده باشند؟
پاسخ این سؤال را در قالب دو بخش ارائه می دهیم:

امکان پذیر نبودن پدید آمدن ساختارهای ساده و پیچیده جهان بر اساس تصادف و اتفاق
اتفاقی بودن هر چیزی به دلیل عدم وجود نظم و دقت در آن و نبود اراده هوشمندانه است. طبق «حساب احتمالات» نمی توان در امور اتفاقی توقع نظم و هماهنگی داشت، زیرا احتمال نظم و دقت در امور اتفاقی در حد صفر است، به طور مثال احتمال اینکه «ده تاس» به شکل اتفاقی انداخته شوند و همه هماهنگ عدد یک را نشان دهند در حد صفر است. از این رو نمایش اعجاز آمیز هماهنگی، نظم و دقت در صنع خالق یکتا هر گونه شائبه تصادفی بودن آفرینش را از موضوعیت ساقط می نماید. یعنی آثار وجود خداوند چنان در جبين تمامى موجودات نمايان است كه هر كس مى‏ تواند به طور اجمال از هستى ذات و صفات او آگاه شود.(1)
در قرآن نیز بر این موضوع تأکید شده و مثلا از جمله آیات متعدد قرآن که عقل و اندیشه انسان را به هماهنگی و دقّت اعجاز آمیز در صنع خالق یکتا راهنمایی می کند، این آیه از سوره فرقان است که می فرماید: ([خداوند] همه چیز را آفرید و به دقّت اندازه گیرى نمود)؛ «خَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرًا».(2) یعنی نه تنها نظام حساب شده و متقن جهان از دلايل محكم توحيد و شناسايى خداوند یکتاست، بلكه اندازه گيرى دقيق آن نيز دليل روشن ديگرى مى‏ باشد. ما هرگز نمى ‏توانيم اندازه‏ گيرى موجودات مختلف اين جهان و كميت و كيفيت حساب شده آن را معلول تصادف بدانيم، زیرا با «حساب احتمالات» سازگار نيست.(3)
برای نمونه می توان کوچکترین ذره اتم را مثال زد. «الکترون» ذره بنیادی پایدار با بار الکتریکی منفی ۱.۶۰۲X10-19 کولن و جرم در حال سکون ۹.۱۰۹X10-31 کیلوگرم است. الکترونها در تمام اتم های جهان با همین اندازه های ثابت حضور دارند.(۴) آیا این هماهنگی و دقت در اندازه آفرینش الکترون های موجود در تمامی جهان که حتی کوچکترین بی نظمی و ناهماهنگی در اندازه های یکی از این بی نهایت الکترون ها صورت نگرفته، تصادفی یا اتفاقی است؟ آیا چنین آفرینش هماهنگ و دقیقی جز از خالق یگانه ای كه علم و قدرت او، قابل تصور نیست، ممكن است؟! کاملا واضح است که این هماهنگی و دقت استوار در آفرینش تنها از علم و قدرت بی نهایت خداوند یکتا سرچشمه می گیرد. همچنان که امام علی(علیه السلام) تاکید دارند: (آنچه را آفريد با اندازه گيرى دقيقى استوار كرد و با لطف و مهربانى نظمش داد، و به خوبى تدبير كرد.)؛ «َدَّرَ مَا خَلَقَ فَأَحْكَمَ تَقْدِيرَهُ وَ دَبَّرَهُ فَأَلْطَفَ تَدْبِيرَه»(5).

نمونه هایی از نظم و هماهنگی موجود میان اجزای جهان
شایسته است در اینجا نمونه هایی از هماهنگي و نظم ناشی از تدبیر پروردگار را که با مشاهدات علم نوین نیز، قابل اثبات است مرور کنیم. ما هر قدر مطالعات خود را دقيق تر و عميق تر كنيم به اين وحدت و يگانگى خالق جهان هستی ايمان بيشترى پيدا خواهيم كرد و امکان ناپذیری پدید آمدن آن بر اساس تصادف را عمیق تر درک خواهیم نمود.
۱ - مبنای اشتراک همه پدیده های عالم از اتم ها گرفته تا کهکشان ها این است که همه آنها سیستم های دقیق و هماهنگی هستند که با اراده واحد پروردگار فرآیندشان سامان می یابد. تمام مواد و كرات منظومه شمسى آنچنان با يكديگر مربوط اند كه همه يك خانواده محسوب مى شوند، و طبق نظرات دانشمندان همه در آغاز يك واحد به هم پيوسته بودند و تدريجاً از هم جدا شدند و در عين جدايى به هم مربوط اند، و باز مطالعات دانشمندان فلكى در اين زمينه مى گويد: منظومه شمسى ما نيز مستقل نيست، و جزئى از يك كهكشان بزرگ است كه به ضميمه كهكشان هاى ديگر مجموعه واحدى را تشكيل مى دهند كه قانون جاذبه همچون زنجيرى آنها را به هم پيوسته، و باز اعتقاد دانشمندان بر اين است كه تمام اين كهكشان ها در آغاز يك واحد متّصل بوده و تدريجاً از هم جدا شده است.(6)
2- «ثابت های بنیادی فیزیک» فرمول های مبنائی و یکسانی هستند که بر تمام جهان هستی حاکمند.(7) در کتاب «پیام قرآن» در این باره می خوانیم: قوانين مختلفى بر جهان حكومت مى كند، مانند: قانون جاذبه و سرعت نور و قوانين حركت و مانند آن، که در همه جا يكسان است، و از فرمول واحدى تبعيّت مى كند؛ و لذا دانشمندان از آزمايش روى يك يا چند نمونه در كره زمين، قانون بزرگى را كشف مى كنند كه بر تمام عالم هستى حاكم است، همان گونه كه نيوتن قانون معروف جاذبه عمومى را كه مربوط به تمامى منظومه ها و كهكشان ها است از سقوط يك سيب از درخت كشف كرد.(8)
۳ - اجسام مختلف و كاملا متفاوت در تحليل مبنائی تركيبى از عناصر معيّن اند(حدود يكصد عنصر اصلی). اين عناصر گوناگون على رغم اختلاف فاحش ظاهرى آنها، هنگامى كه شكافته شوند و به كوچكترين اجزاى آنها یعنی اتمها برسيم، مى بينيم که همه طبق یک اندازه و مبنا، شبيه يكديگرند؛ و تنها تفاوتشان در تعدّد الكترون ها و پروتون ها است. عجیب اين كه نظام مبنائی و دقیقى كه حاكم بر اين ذرّه ناچيز (اتم) است همان نظامى است كه بر جهان بزرگ يعنى منظومه ها و كهكشان ها حكومت مى كند. سيّارات يك منظومه، و الكترون هاى يك اتم، در مدارات خاص خود و با اندازه های مشخص بر گرد مركز اصلى به حركت در می آيند؛ بى آن كه از هم جدا شوند يا جذب يكديگر شوند.(9) امام علی(علیه السلام) نیز تاکید دارند: ([خداوند] هر پديده را براى همان جهت كه آفريده شد به حركت در آورد چنانكه نه از حد و مرز خويش تجاوز نمايد و نه در رسيدن به مراحل مقصد خود كوتاهى كند و اين حركت حساب شده را بدون دشوارى به سامان رساند تا بر اساس اراده او حرکت كند)؛ «وَ وَجَّهَهُ لِوِجْهَتِهِ فَلَمْ يَتَعَدَّ حُدُودَ مَنْزِلَتِهِ وَ لَمْ يَقْصُرْ دُونَ الِانْتِهَاءِ إِلَى غَايَتِهِ وَ لَمْ يَسْتَصْعِبْ إِذْ أُمِرَ بِالْمُضِيِّ عَلَى إِرَادَتِه».(10)
۴ - هرچند که ما موجودات روى زمين را رنگارنگ مى بينيم و رنگ هايى كه با چشم ما قابل درك است بسيار مختلف مى باشد، امّا در تحليل مبنائی به اينجا مى رسيم كه تمام انواع رنگ ها به امواجى باز مى گردند كه تفاوتشان در شدّت نوسان و كوتاهى و بلندى اين امواج است. همچنان که ما صداهاى كاملا مختلفى مى شنويم؛ ولى دانش فيزيك امروز به ما مى گويد تمام اين صداهاى زشت و زيبا، آهسته و گوش خراش، به مبدأ واحدى باز مى گردد، همه عبارت از امواج خاصّى هستند كه تفاوت ارتعاش و نوسان آنها سبب اين تنوّع شده است. جانوران نیز انواع بسيار زيادى دارند، تنها انواع حشرات به صدها هزار نوع بالغ مى شود، گياهان نيز از اين فراتر رفته تنوّع بيشترى دارند؛ ولى دانشمندان گياه شناس و جانور شناس مى گويند همه آنها از يك مصالح مبنایی ساخته شده، و مركّب از سلّول ها و ياخته هايى است كه نظام واحدى بر آنها حكومت مى كند، و به همين دليل غالباً براى شناخت تأثير يك دارو مثلا بر روى انسان، آن را روى حيوانات ديگر آزمايش مى كنند.(11)