آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) مي فرمايد: «پرهيزکار آنچه را به او سپرده اند ضايع نمى كند». از خصلت هاى پرهيزکاران، امانتدارى آنهاست بر آنچه خدا به آنها فرموده محافظت كنند. قرآن در جاهاى متعدد به بعضى مصاديق حدودى كه بايد محافظت شود اشاره مى كند از جمله: اسلام، ايمان، صداقت، اهل عبادت بودن، صبر، خشوع، كمك به محرومين، روزه و ياد خداوند، اسرار مردم، اعضاء و جوارح مان و همه امانات الهى، از امورى است كه حفظ آنها واجب است. البته از بزرگترين امورى كه حفظ آن بر ما واجب است قرآن و عترت اهل بيت پيامبر(ص) است.

امام علي(عليه السلام) در فرازي از خطبه متقين در بيان اوصاف ايشان مي فرمايد: «پرهيزکار آنچه را به او سپرده اند ضايع نمى كند». از خصلت هاى پرهيزکاران، امانتدارى آنها است بر آنچه خداوند به آنها فرموده محافظت كنند. مرحوم خوئى مى فرمايد: آنچه را خداوند امر به محافظت آن كرده مثل نمازهاى پنجگانه و مانند آن از عبادت هاى ديگر، محافظت مى كنند و آنها را پايمال نمى كنند؛ خداوند متعال مى فرمايد: «حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَ الصَّلاَةِ الْوُسْطَى»(1)؛ (بر نمازها و نماز ميانه محافظت كنيد). در جاي ديگر مي فرمايد: «وَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ هُمْ عَلَى صَلاَتِهِمْ يُحَافِظُونَ»(2)؛ (و كسانى كه ايمان به آخرت آوردند، ايمان به قرآن و كتاب خدا آوردند و آنها بر نمازشان محافظت مى كنند).
محافظت بر نماز، از صفات اهل ايمان به قرآن و معاد شمرده شده است. خداوند در سوره مؤمنون به اينها بشارت مى دهد: «وَ الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ أُوْلَئِكَ هُمْ الْوَارِثُونَ * الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»(3)؛ (كسانى كه بر نمازهايشان محافظت مى كنند * آنها وارثين هستند كه بهشت فردوس را ارث مى برند و در آن جاودانى مى شوند) و نيز در سوره معارج مى فرمايد: «وَ الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ أُوْلَئِكَ فِى جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ»(4)؛ (كسانى كه بر نماز خود حفاظت مى كنند آنها در بهشت هایی اكرام مى شوند).
مراد از محافظت، محافظت بر اوقات و حدود و مراعات آداب و شرائط و مداومت بر آن است؛ و عكس محافظت، سستى و كاهلى در امر نماز و خصوصيات آن است. اولى از جنود و سپاه عقل است و دومى از سپاه جهل چنانكه در حديث كافى آمده؛ و مراد از تضييع، اعمّ از ترك نماز و سستى و اخلال به حدود آن است. مرحوم خوئى در ذيل اين فراز اين چنين سخن گفته است، ولى عجیب است كه ایشان چرا فقط به مسئله محافظت بر نمازهاى پنجگانه یا مثل آن از عبادات، مثل نمازهاى مستحبى اشاره كرده اند در حالى كه پيمان حفاظت تنها بر نماز گرفته نشده است، مى توان گفت تمام قوانين اسلام و حدود و مرزهاى الهى بايد حفظ شود. در مورد اهل ايمان قرآن مى فرمايد: «اَلآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ الْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ»(5)؛ (امر به معروف و نهى از منكر مى كنند و حدود و مرزهاى خداوند را كه در اوامر و نواهى او متجلّى شده حفظ مى كنند). از ما پيمان گرفته شده كه خداپرست باشيم و به خدا شرك نورزيم و لازمه اين پيمان، رعايت و امانتدارى و حفاظت از تمام دستورات الهى است.
قرآن در جاهاى متعدد به بعضى مصاديق حدودى كه بايد محافظت شود اشاره مى كند: از جمله در سوره احزاب مى فرمايد: «إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِمَاتِ وَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْقَانِتِينَ وَ الْقَانِتَاتِ وَ الصَّادِقِينَ وَ الصَّادِقَاتِ وَ الصَّابِرِينَ وَ الصَّابِرَاتِ وَ الْخَاشِعِينَ وَ الْخَاشِعَاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِينَ وَ الْمُتَصَدِّقَاتِ وَ الصَّائِمِينَ وَ الصَّائِمَاتِ وَ الْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحَافِظَاتِ وَ الذَّاكِرِينَ اللهَ كَثِيراً وَ الذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللهُ لَهُمْ مَّغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً»(6)؛ (همانا كليه مردان مسلمان و زنان مسلمان و مردان و زنان باايمان و مردان و زنان اهل طاعت و عبادت و مردان و زنان راستگو و مردان و زنان صابر و مردان و زنان خداترس و خاشع و مردان و زنان خيرخواه و مسكين نواز و مردان و زنان روزه دار و مردان و زنانى كه بسيار ياد خدا كنند خدا براى همه آنها مغفرت و پاداش بزرگ مهيا ساخته است).
گرچه با لفظ «حافظين و حافظات» بر مسئله مسائل جنسى اشاره فرموده؛ ولى ديگر امور ياد شده در آيه هم لازم است محافظت شود اسلام، ايمان، صداقت، اهل عبادت بودن، صبر، خشوع، كمك به محرومين، روزه و ياد خداوندى از امورى است و از حدودى است كه حفظ آن واجب است. اگر خداوند متعال به عمل صالح امر مى كند و غير آن را خسران و زيان مى داند، چنانكه در سوره عصر مى فرمايد: «همانا انسان در خسران و زيان است؛ مگر كسانى كه ايمان و عمل صالح داشته باشند، و سفارش به حق و صبر كنند».(7) مسلماً محافظت بر آن، به طريق اولی ايمان و اعمال صالح را از او مى خواهد.
در جاى ديگر قرآن در مورد زنان صالح و پاكدامن مى فرمايد: زنان صالح كسانى هستند كه به عبادت پروردگار پرداخته و در غياب شوهران خود، خود را حفظ مى كنند و پاكدامنى را رعايت كرده و حقوق شوهران را محافظت مى كنند و از طرف ديگر آنچه را خداوند به حفظ آن امر كرده حفظ مى كنند؛ يعنى حقوق خداوند را هم رعايت مى كنند: «فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللهُ».(8) پس نه فقط حق نماز و رعايت آن لازم است؛ بلكه تمام حقوق الهى نيز لازم الاتباع و محافظت و حفظ آن واجب مى باشد و پرهيزکار واقعى آن است كه اين حقوق را تضييع و پايمال نكند. اسرار مردم، گفته هاى خصوصى انسانها، دست و پا و اعضاء و جوارح ما همه و همه از امانات الهى و از امورى است كه حفظ آن واجب است و از بزرگترين امورى كه حفظ آن بر ما واجب است كتاب خداوند و عترت اهل بيت پيامبر(صلی الله علیه و آله) است؛ يعنى همان دو گوهر گرانبها كه در حديث ثقلين  آمد: «كِتَابَ اللهِ وَ عِترَتِى» و حفظ اين دو توجه و عمل به دستورات آنها و محبت آنها است.
مولى على(عليه السلام) نيز در نهج البلاغه مى فرمايند: «وَ اسْتَتِمُّوا نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيكُم بِالصَّبرِ عَلَى طَاعَةِ اللّهِ وَ المُحَافَظَةِ عَلَى مَا اسْتَحْفَظَكُم مِنْ كِتَابِهِ»(9)؛ (با صبر بر عبادت و بندگى خدا و با محافظت بر كتاب خدا و آنچه از شما در آن خواسته بر آن محافظت كنيد، نعمت خدا را بر خود تمام كنيد [اگر اطاعت و حفاظت كرديد خداوند نعمت خود را بر شما تمام خواهد كرد]).(10)