امام علی(ع) در نهج البلاغه در تعريف حقيقت «زُهد» مى فرمايد: «اى مردم! زهد همان كوتاهى آرزو، شكر و سپاس در برابر نعمت و پارسايى در مقابل گناه است». در كلمات قصار مولا(ع) نيز تفسير ديگرى از زهد شده مى فرمايد: «تمام زهد در ميان دو جمله از قرآن است؛ خداوند متعال مى فرمايد: تا بر گذشته تأسّف نخوريد و نسبت به آينده شاد و دلبسته نباشيد بنابراين آن كس كه غم گذشته [و آنچه را از دست داده] نمى خورد و نسبت به آينده [و آنچه در دست دارد] شاد و دلبسته نيست، هر دو جانب زهد را در اختيار گرفته است».

امام علی(ع) با اشاره به اوصاف زاهدان می فرماید: «قلوب زاهدان در دنيا مى گريد و سخت محزون اند گر چه ظاهراً شادمانى كنند. آنان از اخلاق و طاعات خود راضى نيستند هر چند به خاطر روزى هاى فراوانى كه به آنها داده شده در پيشگاه خداوند شاكرند». بر این اساس آنان همواره در مقام نقد خويشتن و اصلاح كاستى ها و كمبودهاى معنوى خود هستند و همين امر سبب حركت تكاملى آنها به سوى خداست، زیرا هرگز به وضع موجود راضی نبوده و نيستند.

اهميت و ضرورت ارشادهاى امام سجاد(ع) به خاطر انحطاط اخلاقى امت در زمان حكومت عبدالملك و پسرش وليد و متروك شدن سنت ها و آداب و تعاليم اسلامى در آن عصر بسیار قابل توجه است. انحطاط اخلاقی و اشرافیت و تجمل گرایی در زمان خلافت يزيد آن چنان گسترش يافت كه دو شهر مقدس مكه و مدينه نيز از اين آلودگي ها محفوظ نماند. اين وضع در زمان عبدالملك نيز همچنان ادامه يافت، گويى مکه و مدینه را براى خنياگران ساخته بودند، تا آن جا كه نه تنها مردمان عادى، بلكه فقيهان و زاهدان نيز به مجالس آنان مى ‏شتافتند.
 

امام على(ع) پس از نبرد نهروان بر منبر كوفه فرمود: همانند آن كس نباشيد كه بدون عمل، آرزومندِ آخرت است که همچون زاهدان درباره دنيا سخن مى گويَد و همانند دنيا گرايان در آن رفتار مى كند، اگر از دنيا بهره داده شود، سير نمى گردد و اگر از آن بازداشته شود، قناعت نمى ورزد،... پس او ميان گناه و نعمت مى چرد.

بر اساس روایات  اسلامی «زاهدان» دارای نشانه و علاماتی هستند از جمله: 1- از شبهات پرهیز می کنند. 2- با غیر خدا دوستی و همنشینی نمی کنند. 3- اعمالشان برای ثواب آخرت می باشد. 4- آنها به دنیا و تجلیاتش پشت می کنند. 5- از توهین افراد متکبر ناراحت نمی شوند.