آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) با اشاره به اوصاف زاهدان می فرماید: «قلوب زاهدان در دنيا مى گريد و سخت محزون اند گر چه ظاهراً شادمانى كنند. آنان از اخلاق و طاعات خود راضى نيستند هر چند به خاطر روزى هاى فراوانى كه به آنها داده شده در پيشگاه خداوند شاكرند». بر این اساس آنان همواره در مقام نقد خويشتن و اصلاح كاستى ها و كمبودهاى معنوى خود هستند و همين امر سبب حركت تكاملى آنها به سوى خداست، زیرا هرگز به وضع موجود راضی نبوده و نيستند.

امام علی(علیه السلام) در خطبه 113 نهج البلاغه براى زاهدان سه ويژگى مى شمرد، مى فرمايد: (زاهدان در دنيا قلوبشان مى گريد گرچه ظاهراً بخندند)؛ ««إنَّ الزَّاهِدِينَ فِي الدُّنْيَا تَبْكِي قُلُوبُهُمْ وَ إنْ ضَحِكُوا»
(و سخت محزون و غمگين اند گرچه ظاهراً شادمانى كنند)؛ «وَ يَشْتَدُّ حُزْنُهُمْ وَ إنْ فَرِحُوا».
(نسبت به خود سخت خشمگين هستند و از وضع اخلاقى و طاعات خود را راضى نيستند، هرچند به خاطر روزى هاى فراوانى كه به آنها داده شده در پيشگاه خداوند شاكرند)؛ «وَ يَكْثُرُ مَقْتُهُمْ أَنْفُسَهُمْ وَ إنِ اغْتَبَطُوا(1)بِمَا رُزِقُوا».
آرى چشم هاى قلب آنها گريان است به خاطر نقايص و كمبودهايى كه در خود مى بينند و لغزش هايى كه احياناً از آنها سرزده، هرچند براى حفظ آداب اجتماعى و اخلاقى ظاهراً شاد و خندان باشند. آنها بر گذشته خويش تأسف مى خورند و از فرصت هايى كه در دست داشته اند و از آن استفاده نكرده اند غمگين اند، هر چند در ظاهر شاد و مسرورند. آنها از يكسو در برابر مواهب مادى و معنوى الهى زبان به شكر و ثناى او مى گشايند، ولى از سوى ديگر خود را به خاطر كوتاهى در بهره گيرى صحيح از اين نعمت ها ملامت و سرزنش مى كنند.
و در يك جمله، آنها همواره در مقام نقد خويشتن و اصلاح كاستى ها و كمبودهاى معنوى خود هستند و همين امر سبب حركت تكاملى آنها به سوى خداست و هرگز راضى به وضع موجود نيستند كه سبب ركود يا عقب گردشان شود.(2)