آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام على(ع) پس از نبرد نهروان بر منبر كوفه فرمود: همانند آن كس نباشيد كه بدون عمل، آرزومندِ آخرت است که همچون زاهدان درباره دنيا سخن مى گويَد و همانند دنيا گرايان در آن رفتار مى كند، اگر از دنيا بهره داده شود، سير نمى گردد و اگر از آن بازداشته شود، قناعت نمى ورزد،... پس او ميان گناه و نعمت مى چرد.

در کتاب کنزل العمال (1) ـ به نقل از عبد الملك بن قريب ـ آمده است: علاء بن زياد اَعرابى از پدرش نقل مى كرد که امير مؤمنان على بن ابى طالب(علیه السلام)، پس از فراغت يافتن از نبرد نهروان، بر فراز منبر كوفه نشست و خداى سبحان را ستايش گفت. آن گاه، گريه راه سخن را بر او بست و آن قدر گريست كه اشك، محاسنش را فرا گرفت و از آن جارى شد. سپس محاسنش را پاك كرد و قطره هايى از اشكش بر تعدادی از افراد فرو می افتاد.
آن گاه فرمود: «اى مردم! همانند آن كس نباشيد كه بدون عمل، آرزومندِ آخرت است و با بلندْ آرزويى، توبه را به تأخير مى افكنَد؛ همچون زاهدان درباره دنيا سخن مى گويَد و همانند دنيا گرايان در آن رفتار مى كند؛ اگر از دنيا بهره داده شود، سير نمى گردد و اگر از آن بازداشته شود، قناعت نمى ورزد؛ از سپاس گزاردن براى آنچه به او داده شده، ناتوان است و از آنچه مانده، زياده را مى طلبد؛ امر مى كند و خود اهل عمل به آن نيست، و نهى مى كند و خود از آن دست نمى شويد؛ شايستگان را دوست دارد و رفتار ايشان را انجام نمى دهد و ستمگران را دشمن مى شمارد و خود از آنان است؛ بر پايه گمانش نفسش بر او چيره مى شود و او بر پايه يقينش بر نَفْسش چيره نمى گردد؛ اگر بى نيازى يابد، فريفته مى شود؛ اگر بيمار گردد، در اندوه فرو مى رود؛ اگر به فقر افتد، به يأس و سستى دچار مى شود؛ پس او ميان گناه و نعمت مى چرد؛ عافيت مى يابد و شكر به جا نمى آورَد؛ مبتلا مى شود و صبر نمى ورزد، گويى آن كس كه از مرگ بيم داده شده غيرِ اوست و آن كه به بهشت وعده و از عذاب پرهيز داده شده، كسى جز اوست.
اى آماج هاى بلاها! اى كه در بند مرگيد! اى جام هاى بيمارى ها! اى غارت شده هاى روزگاران! اى بار هاى گرانِ روزگار! اى ميوه هاى زمان! اى نورهاى شب و روز! اى گُنگ ها در برابر حجّت ها ! اى آنها كه فتنه ها ايشان را در خود فرو برده اند و ميان آن و معرفت حقيقىِ عبرت ها، فاصله افكنده اند! مى گويم: آن كه نجات يافت، جز به معرفت نَفْس خويش نجات نيافته؛ و آن كه هلاك شد، جز زير دست نَفْس خود هلاك نگشته است. خداوند می فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ نارا»؛ (2) (اى ايمان آورندگان! خود و خاندانتان را از آتش دور داريد).
خداوند ما و شما را از كسانى گردانَد كه اندرز را مى شنوند و مى پذيرند، و به عمل فرا خوانده مى شوند و عمل مى كنند.(3).(4)