- جمعى معتقدند كه همه ذرات موجودات اين جهان اعم از آنچه ما آن را عاقل مى شماريم يا بى جان و غيرعاقل، همه داراى نوعی «درک» و شعورند و با «زبان قال» تسبيح و حمد خدا مى گويند. هر چند ما قادر نيستيم به نحوه درک و احساس آنها پى ببريم و زمزمه حمد و تسبيح آنها را بشنويم.
- جمعی دیگر معتقدند كه تسبيح و حمد پدیده های بی جان و غیرعاقل همان چيزى است كه ما آن را «زبان حال» مى ناميم. چنین تسبیحی حقيقى است نه مجازى؛ ولى به زبان حال است نه قال. تسبیح به زبان حال، یا تسبیح تکوینی نیز به این معناست که هر مخلوقى به ذات خود بر وجود خالق دلالت دارد. هر مصنوعى بر وجود صانع و هر فعلى بر وجود فاعل و بر علم و قدرت او دلالت می کند.
- بعضى از مفسّران نیز احتمال داده اند كه حمد و تسبيح عمومى موجودات در اينجا تركيبى از زبان «حال» و «قال» يا به تعبير ديگر «تسبيح تكوينى» و «تشريعى» باشد؛ چرا كه بسيارى از انسان ها و همه فرشتگان از روى درک و شعور حمد و ثناى الهی مى گويند و همگى ذرات موجودات نيز با زبان حالشان از عظمت و بزرگى خالق بحث مى كنند. گرچه اين دو نوع حمد و تسبيح با هم متفاوت است ولى در «قدر جامع» يعنى مفهوم وسيع حمد و تسبيح، مشترک مى باشند.

اسماعیلیه معتقدند که زمین هرگز خالى از حجّت که مظهر تمام ربوبیت است نمى شود و حجت خدا بر دو گونه است:  ناطق و صامت، و اساس حجت، روى عدد هفت مى چرخد و محمدبن اسماعیل را وصی هفتمین محمد(ص) می دانند. اسماعیلیه معتقدند که علاوه بر حجت خدا، پیوسته در روى زمین دوازده نفر نقیب که حواریین و خواص حجت اند وجود دارد.

حضرت زهرا(س)  در خطبه فدکیه، قرآن را به عنوان یک کتاب ناطق و نور آشکار و چراغ پرفروغ که با ظلمت هاى جهل و تعصب و خرافات به مبارزه بر مى خیزد معرفی فرموده است.

ابوالخطاب یکى از مطرح ترین غُلات زمان امام صادق(ع) است که که تأثیر عمیقى بر اسماعیلیه نخستین داشته است. وى نزد اسماعیلیه جایگاه ویژه اى دارد و حتى کتابى به نام «امّ الکتاب» به ابوالخطاب منسوب است. این کتاب یکى از کتب سرّى نزاریان آسیاى میانه است که توسط ایوانف کشف و چاپ شد. در این کتاب آمده است که چون ابوالخطاب اسرار هویدا مى کرد مورد لعن امام صادق(ع) قرار گرفته و به دستور ائمه سوزانده شد.

امامت در اسماعیلیه به پنج درجه تقسیم شده است: 1- امام مقیم: امام مقیم مربى ناطق دور بعد است و عهده دار تربیت وى تا رسیدن به مقام ناطقیّت است. 2- امام اساس: جانشین هر پیامبر اولوالعزم به عنوان «اساس» آن دوره شناخته مى شود که از آن به وصى یا صامت نیز تعبیر شده است. 3- امام متم: هفتمین امام در هر دوره را امام متم گویند. او تمام کمالات و خصوصیات شش امام قبلى را دارا است. 4- امام مستقر: امامى که امامت در فرزندان او ادامه یابد و حامل نورالهى باشد. 5- امام مستودع: امامى که امامت در نسل او ادامه نیابد.