تعارض در آيات «علم غيب»!

چرا در آیات قرآن درباره «علم غیب» تعارض وجود دارد؟! برخی از آیات، علم غیب را مخصوص خداوند می دانند و آن را از غیر او نفی می کنند؛ در حالی که برخی دیگر از آیات، علم غیب را برای غیر خدا ثابت می کنند؟!

اين آيات با يكديگر هيچ گونه منافاتی ندارند و قابل جمع هستند؛ دسته ای در مقام بیان انحصار «علم غيب استقلالي و ذاتي» برای خداوند هستند.‌ دسته دیگر که در آن پيامبر اسلام(ص) تصريح مي‌ كند: «من علم غيب ندارم»، به معنی نفی علم غيب استقلالی و ذاتی از ایشان است. گروه سوم از آيات قرآن بيان مي کنند که از سوي خداوند، به فرستادگان الهي علم غيب تبعی و تعلیمی داده شده است. امام علی(ع)، - در پاسخ به کسی که از ایشان پرسیده بود که آیا از علم غیب مطلع است یا خیر - می فرماید: «اين علم غيب نيست، اين علمى است كه از صاحب علمى (پیامبر) آموخته ام». نتیجه اینکه آنچه از غیر خدا نفی شده علم غیب استقلالی و ذاتی است نه علم به اذن و تعلیم الهی.

تفسیر نیشابورى

معرفی کتاب «تفسیر نیشابوری»

تفسیر نیشابورى که نام اصلى آن «غرائب القرآن و رغائب الفرقان» است، توسط نظام الدین حسن بن محمد قمى نیشابورى (م850ق) نوشته شده است. این تفسیرکه تفسیرى ادبى و عرفانى است به عنوان مختصرى از تفسیرفخررازى و کشاف زمخشرى تلقّى شده است. او که عقاید اشعرى داشت بسیارى از نظرات معتزلى زمخشرى و حتى نظرات فخررازى را نقد و ابطال کرده است. حتى برخى از استنادهاى مفسرّان شیعه به آیات را رد کرده و نظرات خود را تبیین کرده است. اما با این حال، در ذیل برخى از آیات نسبت به شخصیت و مقام على بن ابى طالب(علیه السلام) ابراز محبت و تکریم کرده است. او حتى مطالب فلسفى را نیز در این کتاب ذکر کرده است که غالباً برگرفته از مطالب فخررازى مى باشد. وی گرایش صوفیانه و عرفانى نیز داشت و در تفسیرخود چنین تمایلاتى را بروز داده است.

اهل سنت و بیان نزول آیه ولایت، درباره حضرت علی(ع)

در چه منابعی از اهل سنت، شأن نزول آیه ولایت بر حضرت علی(علیه السلام) اختصاص یافته است؟

در بیش از 30 کتاب معروف اهل سنت، روایات متعددى مبنی بر این که آیه فوق در شان على(ع) نازل شده است، آمده. از جمله: محبّ الدین طبرى در«ذخائر العقبى»، صفحه 88 و علامه قاضى شوکانى در تفسیر«فتح القدیر»، جلد 2، صفحه50 و در«جامع الاصول»، جلد 9، صفحه 478 و در«اسباب النزول» واحدى، صفحه 148 و در«لباب النقول» سیوطى، صفحه 90 و....

معرفی فخر رازى

فخر رازی که بود؟

محمد بن عمر عبدالله فخرالدین الرازى (544 ـ 606 ق) یکى از دانشمندان بزرگ اهل سنت است که در رى متولّد شده و به همین جهت او را رازى نامیده اند. سپس به خراسان قدیم مسافرت کرده و در خوارزم سکونت یافت. او در همه علوم عقلى مثل کلام و فلسفه و علوم نقلى مثل اصول فقه، تفسیر و فقه زبردست بود، به گونه اى که در خوارزم و هرات به «شیخ الاسلام» معروف گشته بود و جایگاه بلندى در میان خوارزمشاهیان داشت.  وى در عقاید و علم کلام تابع ابوالحسن اشعرى بوده و اندیشه هاى جبرگرایانه را در کتاب‌هایش تقریر و تبیین کرده است. در فروع دین (احکام شرعى) نیز پیرو شافعى و ابوحنیفه بوده است. فخر رازی در شبهه پراکنى بر ضدّ عقاید شیعه و مسائل فلسفى معروف بوده و به «امام المشکّکین» لقب یافته است. و البته جهت اصلى این لقب، شک هاى بى اساس او در مسائل فلسفى و کلامى مى باشد که در کتاب‌های فلسفى و کلامى خود ابراز داشته است؛ خواجه نصیرالدین طوسى بسیارى از شبهات و اشکالات او را در «شرح الاشارات و التّنبیهات» و «تلخیص المحصّل» پاسخ داده و رد کرده است. اما فخر رازى به طور کامل با عقاید شیعه مخالف نبوده بلکه به دلیل تبعیت او از ابوالحسین بصرى معتزلى ـ که به شیعه نزدیک بود ـ برخى از عقاید شیعه را پذیرفته و همچنین شرحى بر نهج البلاغه نوشته است.
 

تفسیر کبیر

معرفی کتاب «تفسیرکبیر»

نام اصلى این کتاب، «مفاتیح الغیب» است که با نام «تفسیر کبیر» و «تفسیر رازى» شناخته شده است و یکى از مهم ترین منابع اهل سنت در تفسیرقرآن به شمار مى رود. این کتاب توسط «فخر الدین محمد بن عمر رازى» در اواخر قرن ششم به نگارش در آمده است. فخر الدین رازى که به فخر رازى معروف است، مفسر و متکلمى زبردست مى باشد که در فقه، تابع فقه شافعى بوده و از ابوحنیفه نیز تاثیر پذیرفته است. جایگاه این تفسیر در میان اهل سنت به قدرى بلند و والا تلقّى شده است که بسیارى از مفسّران متاخر اهل سنت مثل «آلوسى»، «ابوحیان اندلسى»، «نیشابورى»، و «طنطاوى» از شیوه تفسیرى او پیروى کرده و در بسیارى از مباحث به مطالب فخر رازى استناد کرده و مطالب وى را نقل نموده اند. تفسیر رازى بر اساس مباحث کلامى و اعتقادى ترتیب یافته و آراء و اندیشه هاى بیشتر فرقه هاى اسلامى در آن نقل شده و مورد نقد و بررسى قرار گرفته است؛ لذا این تفسیر بسیارى از نظرات فرقه ها را به دست مى دهد. بر این اساس، و با توجه به اینکه بسیارى از نظرات و عقاید علماى شیعه را نقل و ردّ کرده و در برخى از موارد نیز آنها را پذیرفته است، این تفسیر مورد توجه مفسران و دانشمندان شیعه نیز قرار گرفته است.

 

تفسیر بیضاوى

معرفی کتاب «تفسیر بیضاوی»

تفسیر بیضاوى - که نام اصلى آن «انوار التنزیل و اسرار التاویل» است - یکى از مهم ترین منابع اهل سنت در زمینه تفسیرقرآن مى باشد و توسط ناصر الدین ابو سعید عبد الله بن عمر بن محمد بن على بیضاوى شیرازى شافعى (م685ق) نوشته شده است. او این تفسیر را در تلخیص سه کتاب تفسیرى معتبر اهل سنت، یعنى «کشاف» زمخشرى، «مفاتیح الغیب» فخررازى، و «مفردات» راغب اصفهانى نوشته و علاوه بر خلاصه کردن این سه کتاب، نظرات خودش را نیز افزوده است. وى در برخى موارد، مطالب آن سه مفسر را ردّ و ابطال کرده و در برخى موارد پذیرفته است. بیضاوى از لحاظ گرایش فقهى بر مذهب شافعى و از نظر عقیدتى به مسلک اشعرى معتقد بود. و در کتاب تفسیرش هم بر ضد عقاید معتزله و هم در ردّ عقاید شیعه سخن گفته است. البته در برخى موارد با عقاید شیعه نیز همراهى کرده است. مثل معناى مولى که بر خلاف سایر علماى اهل سنت آن را به معناى متولى امور مسلمانان دانسته است.

 

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمامُ علىٌّ(عليه السلام)

جَعلَ اللهُ لِکُلِّ شىّء قَدْراً، ولِکُلِّ قَدْر أجَلا

خداوند براى هر چيزى اندازه اى گذاشته است و براى هر اندازه اى سرآمدنى

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 46