تفسیر نیشابورى که نام اصلى آن «غرائب القرآن و رغائب الفرقان» است، توسط نظام الدین حسن بن محمد قمى نیشابورى (م850ق) نوشته شده است. این تفسیرکه تفسیرى ادبى و عرفانى است به عنوان مختصرى از تفسیرفخررازى و کشاف زمخشرى تلقّى شده است. او که عقاید اشعرى داشت بسیارى از نظرات معتزلى زمخشرى و حتى نظرات فخررازى را نقد و ابطال کرده است. حتى برخى از استنادهاى مفسرّان شیعه به آیات را رد کرده و نظرات خود را تبیین کرده است. اما با این حال، در ذیل برخى از آیات نسبت به شخصیت و مقام على بن ابى طالب(علیه السلام) ابراز محبت و تکریم کرده است. او حتى مطالب فلسفى را نیز در این کتاب ذکر کرده است که غالباً برگرفته از مطالب فخررازى مى باشد. وی گرایش صوفیانه و عرفانى نیز داشت و در تفسیرخود چنین تمایلاتى را بروز داده است.

«التبیان فی تفسیرالقرآن» از نخستین تفاسیر کامل شیعه به شمار می رود که علاوه بر روایات، از ادله عقلی نیز بهره فراوان برده است. این کتاب توسط شیخ ابوجعفر محمد بن حسن طوسی (385 ق 460 ق) تالیف شده است. شیخ طوسی در این کتاب با بهره‌گیری از مقدمات تفسیر و همه دانش‌هایی که در فهم آیات قرآن به نوعی دخیل هستند به طور کاملاً جامع به تفسیر آیات الهی پرداخته است. از این رو تفسیرالتبیان همه فنون و علوم صرف، نحو، لغت، معانی، بیان، بدیع، حدیث، فقه، تاریخ، و کلام را در بر دارد.

از ویژگی های بارز ادبی قرآن، قاطعیت و صراحت آیات آن در عین ظرافت و لطافت عبارات است. صراحت لهجه در بیان حقیقت، برای شنوندگان دلنشین است و در مقابل، چند پهلو سخن گفتن، حکایت از ضعف و ناتوانی گوینده دارد. این قاطعیت در مباحث توحید و شرک، مبدء و معاد و . . . آشکارا وجود دارد.