بیشتر تفاوت ها در بین موجودات لازمه نظام آفرينش و تابع قوانين «علّى و معلولىِ» حاكم بر آن و بر اساس حکمت الهی است. اگر قرار باشد اینگونه تفاوت های طبیعی در انسان ها وجود نداشته باشد و همه انسانها یک شکل و با ویژگی های یکسان خلق شوند، هرگز حیات و زندگی اجتماعی که کمال انسان محسوب می شود ادامه پیدا نمی کرد و مشکلات عدیده بیشتری را در پی داشت. البته آنچه سبب فضیلت و برتری برخی از افراد شده مسئولیّت ایشان را سنگین تر خواهد کرد.
درست است كه خداوند استعدادها را براى فعاليت هاى مختلف به طور متفاوت آفريده و درست است كه عواملى بيرون از اراده انسان در مسير زندگى او مؤثر است، ولى با اين حال يكى از عوامل بنيادى را نيز «تلاش و كوشش» انسان قرار داده است. بر این اساس تفاوت برخی از بندگان خدا در منزلت ها و اجرهای مختلف معلول «اعمال» آنها است و ارتباط مستقیمی با مراتب علم و عمل آنها و انجام تکالیف الهی دارد. در واقع توجهات و تفضلات الهی ریشه در عقیده و دانش و عمل و سعی خود انسان دارد و طبیعی است که برتری هایی که سعی و تلاش و عمل نیک خود انسان هم در آن دخیل است، از باب جزا و عدل نزد خدا ارزش داشته باشند.
 

خداوند از همه اقوام پیامبرانی را برگزیده است و کثرت پیامبران در قومی به این معنی نیست که سایر اقوام از داشتن پیامبر محروم باشند. اینکه از یک قوم تعداد بیشتری پیامبر مبعوث شده بخاطر شایستگی آنها یا زندگی در گاهواره تمدن و... می باشد. ضمن اینکه بعضی از پیامبران اگرچه از قوم خاصی برگزیده شدند ولی رسالت جهانی داشتند و اقوام دیگر از وجود پیامبر بی بهره نمی ماندند.

على(ع) مي فرمايد: ابوبکر جامه خلافت را بر تن کرد در حالي که شايستگي هاي مرا براي خلافت مي دانست… مردم در حکومت دوّمى در ناراحتى و رنج مهمّى گرفتار آمده بودند و دچار دورويى ها و اعتراض ها شدند... تا اين که سومى به خلافت رسيد، کسى که دو پهلويش از پرخورى باد کرده و همواره بين دستشويى و آشپزخانه سرگردان بود و خويشاوندان پدرى او (بنى اُميّه) به پا خاستند و همراه او بيت المال را خوردند و بر باد دادند. اين خطبه موسوم به «شقشقيّه» است و ماهران فنّ از شيعه و سنّى آن را نقل کرده اند.