«وجدان» نمونه زنده ای از دادگاه رستاخیز است که قاضی، گواه و مجری احکامش یکی است، كه قرآن به آن «نفس لوامه» می گوید. دادگاهی كه چون معصوم نيست و علم و دانش آن محدود است، ممكن است مورد سوء استفاده قرار گیرد و حقى را ناحق يا به عكس ناحقى را حق جلوه دهد. از سویی گناهكاران نمی توانند از فشار شكنجه های وجدان خود رهايى یافته و مجازاتهاى وجدان به صورت بيماريهاى روانى خودنمايى مى كند. همانند بسيارى از شخصيتهاى سياسى، که پس از دوران ریاست خود، مورد محاکمه وجدان قرار گرفته و در برابر ضرباتش تاب نیاوردند.

هنگامي كه موسى(ع) دعوت خويش را آشكار كرد و معجزات بزرگ خود را نشان داد، تنها گروهى از بنى اسرائيل به او ايمان آوردند، در حالى كه آنها نيز از فرعون و اطرافيانش بيمناك بودند؛ لذا موسی(ع) براى اينكه آرامشى به آنها ببخشد و از وحشت رهايى يابند آنها را دعوت به «توكّل» نمود. بديهى است موسى(ع) خود در اين امر پيشگام بود و اگر مقام توكّل را نداشت چگونه ممكن بود با نداشتن هيچ گونه قدرت ظاهرى به جنگ يكى از بزرگترين قدرت هاى نظامى و سياسى زمان خود برود؟!

اولين شهداى اسلام ياسر و سميّه بودند كه در زير شكنجه هاى مشركان به شهادت رسيدند. پيامبر(ص)  وقتی از كنار آنها می گذشت، می فرمودند: «صَبْراً آلَ ياسَر فَاِنَّ مَوعِدَكُمُ الجَنَّةُ»؛ (اى خاندان ياسر استقامت كنيد كه وعده گاه شما بهشت است).

«آسيه» همسر فرعون در جريان مبارزه ساحران با حضرت موسي(ع) كه به شكست آنها انجاميد مخفيانه به آن حضرت ايمان آورد اما فرعون از ايمان او آگاه شد و او را مورد شكنجه قرار داد. آسيه به جاي آنكه از وسايل عيش و نوش مادى استفاده كند انواع رنج ها و مشقّت ها را تحمل كرد و جان شيرين خود را در بحبوحه جوانى نثار محبوب خود نمود.

بى شك آزار هيچ انسانى بدون ‌دليل جايز نيست و نمى توان كسى را براى گرفتن اقرار تحت فشار قرار داد و هر گونه اقراري كه از طريق تهديد و ضرب و شكنجه گرفته شود بى اعتبار است و هيچ ارزش شرعى و قانونى ندارد. على(ع) مى فرمايد: «كسى كه هنگام برهنه كردن او يا ترساندن يا حبس و تهديد اقرار كند حدّى بر او نيست!»؛ البته تهديد كردن اشكالي ندارد. مانند تهديد «ساره» - زني كه قصد جاسوسي پیامبر(ص) را داشت - از سوي امام علي(ع).