خداپرستان انسان را تركيبي از دو حقیقت جسم و روح دانسته كه پس از مرگ، روح از جسم جدا شده، و زنده مى ماند و در قيامت به جسم باز گشته و معاد جسمانى و روحانى تحقّق مى يابد. خداوند جسم انسان را از خاک بدبو آفریده اما روح را به سبب شرافت و عظمت، روح خود خوانده است. اما مادى ها منكر اين تفكر شده و معتقدند: انسان به جز جسم چيز ديگرى ندارد، و فكر، تدبير و هوش را از خواص شيميايى و فيزيكى ماده مغزى دانسته، و می گویند: مانعى ندارد اسم آن را روح بگذاريد، لكن روح با مرگ انسان از بين رفته و دوباره زنده نمى شود.

بينش الهيون با بينش ماديون و منكران معاد درباره مرگ، زمين تا آسمان متفاوت است. مادى ها مرگ را يك عالم ظلمانى و بسيار تاريك و عالمى كه همه چيز با آن پايان مى گيرد و همه آرزوها و كوشش هاى انسان پايان مي پذيرد مي دانند؛ ولى الهيين به مرگ همان گونه مى نگرند كه به تولد جنين از شكم مادر. جنين در واقع مى ميرد و زندگى درون شكم مادر را از دست مى دهد و در همان حال به جهانى وسيعتر گام مى نهد. مرگ نيز يك تولد ثانوى است و انسان از طريق مرگ از محيط محدود زندگى اين جهان به عالمى بسيار گسترده تر گام مى گذارد.

یکی از ایرادهای مادی ها به خداپرستان، مساله ابداع است. آنها مى گویند: به عقیده خداپرستان، عالم حادث است و از نیستى به هستى آمده است،آیا امکان دارد نیستى، منشأ و اصل هستى باشد. در پاسخ باید گفت: اولا این اشکال - خلق هستی و وجود، از نیستی و عدم - به خود مادیون که صورت جهان را حادث می دانند، وارد است. ثانیا: جمله «عالم از عدم به وجود آمده»، به این معنی نیست که عدم، علّت فاعلی وجود است، بلکه مراد آن است که عالم پیش از این وجود نداشت و سپس موجود شد.

مادیون معتقدند روح و فكر و ساير پديده هاى روحى همگى مادى هستند. دليل آنها اين است كه با از كار افتادن يك قسمت از مغز يا سلسله اعصاب، يك دسته از آثار روحى تعطيل مى شود. هنگام فكر كردن تغييرات مادى در سطح مغز بيشتر مى شود؛ اما موقع خواب كه مغز كار تفكر را انجام نمى دهد كمتر غذا مى گيرد، اين خود دليل بر مادى بودن آثار فكرى است. هم چنين اگر نيروى تفكر و تظاهرات روحى دليل بر وجود روح مستقل باشد بايد اين معنا را در حيوانات نيز بپذيريم؛ زيرا آنها هم در حد خود ادراكاتى دارند.