آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پس از مرگ، ارواح بدكاران گرفتار مجازاتهاى سختى هستند كه در قرآن به بعضى از آن اشاره شده است؛ مانند: «عذاب آنها آتشی است كه هر صبح و شام با آن مجازات مى شوند و روزى كه قيامت برپا شود [گفته می شود:] آل فرعون را در سخت ترين عذابها وارد كنيد». اما نيكوكاران در بهشت برزخى جاى مى گيرند و از نعمات شادی بخش خداوند بهره منداند، حتی از بعضى روايات استفاده مى شود كه ارواح نيكان با يكديگر ديدار می کنند و حلقه هاى انس تشكيل مى دهند.

پس از مرگ، ارواح بدكاران گرفتار مجازاتهاى سختى هستند كه در قرآن به بعضى از نمونه هاى آن مانند عذاب آل فرعون اشاره شده است: «النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوّاً وَ عَشِيّاً وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ»(1)؛ (عذاب آنها آتش است كه هر صبح و شام بر آن عرضه مى شوند و روزى كه قيامت برپا شود [مى فرمايد:] آل فرعون را در سخت ترين عذابها وارد كنيد). اما نيكوكاران در بهشت برزخى جاى مى گيرند و آن گونه كه قرآن درباره شهيدان راه خدا مى گويد: «فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللهُ مِنْ فَضْلِهِ»(2)؛ (آنها از نعمتهايى كه خدا به آنها بخشيده شاد و خوشحال اند). بلكه از بعضى روايات چنين استفاده مى شود كه ارواح نيكان با يكديگر ديدار دارند و حلقه هاى انس تشكيل مى دهند.
مرحوم «كلينى» در جلد سوم «كافى» در «باب ارواح المومنين» از اميرمؤمنان على(عليه السلام) نقل مى كند كه به اتفاق يكى از يارانش [حبّة العرنى] به پشت ديوار شهر كوفه كه به نام وادى السلام معروف بود رفت و گويى با ارواح مردگان پيوسته و آهسته سخن مى گفت من مدّتى ايستادم و مدّتى نشستم و خسته شدم. عباى خود را بر زمين گستردم و عرض كردم: اى اميرمؤمنان! من از اينكه اين همه سرپا ايستاده ايد براى شما ناراحتم ساعتى استراحت كنيد، فرمود: من با ارواح اين مردگان سخن مى گويم و انس مى گيرم، عرض كردم: اى اميرمؤمنان! آيا آنها واقعاً چنين هستند؟ فرمود: «نَعَمْ وَ لَوْ كُشِفَ لَكَ لَرَأَيْتَهُمْ حِلَقاً حِلَقاً مُحْتَبينَ يَتَحادَثُونَ»(3)؛ (اگر پرده ها از جلوى چشم تو كنار رود آنها را مى بينى که به صورت حلقه هایی گرد هم نشسته اند و سخن مى گويند).(4)