آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

گناهان سنگين و بى توجهى به وظايف شرعى، از اسباب تزلزل ايمان و سرانجام بد است و همنشیني با افراد فاسد انسان را به گمراهی می کشد؛ به تعبير امام صادق(ع): «كسى كه رفتارش با گفتارش هماهنگ است به نجات او گواهى ده، و آن كس كه موافق نيست ايمانش عاريتى است [و بر باد مى رود]» و به فرموده امام علی(ع): «تنها در صورتى مستحق ثبات ايمان هستى كه از جاده روشنى كه تو را به كژى نمى برد حركت كنى».

گناهان سنگين و بى توجهى به وظايف شرعى، به يقين از اسباب تزلزل ايمان و سرانجام بد است؛ ولى در آيات و روايات روى موارد خاصى تكيه شده است، از جمله: همنشينى با بدان و منافقان؛ در آيات 28 و 29 سوره فرقان می خوانیم، در قیامت برخى از دوزخيان از داشتن دوستان بد اظهار تأسف کرده و مى گويند: «يَا وَيْلَتا لَيْتَنِى لَمْ أَتَّخِذْ فُلَاناً خَلِيلاً * لَقَدْ أَضَلَّنِى عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِى»؛ (اى واى بر من كاش فلان [شخص گمراه] را به دوستى انتخاب نكرده بودم، * او مرا از يادآورى [حق] گمراه ساخت بعد از آنكه [يادِ حق] به سراغ من آمده بود).
در آيه 56 و 57 سوره صافات از قول بعضى از بهشتيان مى خوانيم كه از فراز بهشت نگاهى به دوزخ مى افكند و به دوست گمراه دوزخيش مى گويد: «تَاللهِ إِنْ كِدْتَّ لَتُرْدِينِ * وَ لَوْلَا نِعْمَةُ رَبِّي لَكُنتُ مِنَ الْمُحْضَرِينَ»؛ (به خدا سوگند! نزديك بود مرا [نيز] به هلاكت بكشانى * و اگر نعمت پروردگارم نبود من [نيز] از احضارشدگان [در دوزخ] بودم).
در حديثى نيز از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه از آن حضرت پرسيدند: چه چيز ايمان را در انسان ثابت و راسخ مى كند؟ در پاسخ فرمود: «اَلَّذِي يَثْبُتُهُ فِيهِ الْوَرَعُ، وَ الَّذى يُخْرِجُهُ مِنْهُ الطَّمَعُ»(1)؛ (ورع و تقوی ايمان را در انسان تثبيت مى كند و طمع آن را بيرون مى سازد). هم چنین آن حضرت در حديث ديگرى می فرماید: «مَنْ كانَ فِعْلُهُ لِقَوْلِهِ مُوافِقاً فَاثْبُتْ لَهُ الشَّهادَةُ بِالنَّجاةِ وَ مَنْ لَمْ يَكُنْ فِعْلُهُ لِقَوْلِهِ مُوافِقاً فَإنَّمَا ذلِكَ مُسْتَوْدَعٌ»(2)؛ (كسى كه رفتارش با گفتارش هماهنگ است به نجات او گواهى ده، و آن كس كه موافق نيست ايمانش عاريتى است [و بر باد مى رود]).
اميرمؤمنان على(عليه السلام) نيز راه پايدار بودن را به «كميل» نشان داد و فرمود: «يا كُمَيلَ! إِنَّما تَسْتَحِقّ أنْ تَكُونَ مُسْتَقَرّاً إِذَا لَزِمْتَ الْجَادَّةَ الْوَاضِحَةَ الَّتِي لَا تُخْرِجُكَ إِلَى عَوْجٍ وَ لَا تَزِيلُكَ عَنْ مِنْهَجٍ مَا حَمَلْنَاكَ عَلَيْهِ وَ هَدَيْنَاكَ إِلَيْهِ»(3)؛ (اى كميل! تنها در صورتى مستحق ثبات ايمان هستى كه از جاده روشنى كه تو را به كژى نمى برد حركت كنى و از روشى كه به تو آموخته ايم و به سوى آن هدايت شده اى، جدا نشوى).
البتّه عوامل ثبات و تزلزل ايمان منحصر به آنچه گفته شد نيست؛ ولى بخش مهمى را مى توان در عوامل فوق جستجو كرد.(4)