آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در بیان اهداف بعثت پیامبر(ص) می فرماید: «او را براى بیان حجت هاى لازم، پيروزى آشكار حق بر باطل و روشن ساختن راه حق فرستاد، او رسالت خود را آشكارا ابلاغ كرد، و انسان ها را بر مسير حقّ قرار داد؛ در حالى كه راه پيشرفت را به آنها نشان داده بود، پرچم هاى هدايت را برافراشت و نشانه هاى روشن را برپا ساخت، ريسمان هاى [خيمه] اسلام را محكم نمود و دستگيره هاى ايمان را استوار ساخت».

امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه 185 «نهج البلاغه» به برنامه هاى مختلف و اهداف بعثت پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) پرداخته، چنين مى فرمايد: (او را براى بيان حجت هاى لازم و پيروزى آشكار [حق بر باطل] و روشن ساختن راه حقّ فرستاد)؛ «أَرْسَلَهُ بِوُجُوبِ الْحُجَجِ، وَ ظُهُورِ الْفَلَجِ(1)، وَ إِيضَاحِ الْمَنْهَجِ». به اين ترتيب در جمله هاى سه گانه بالا اهداف بعثت را كه اتمام حجت و پيروزى حق بر باطل و روشن ساختن راه سعادت است بيان فرموده است.
آنگاه به برنامه هاى عملى پيامبر(صلی الله علیه و آله) پرداخته، چنين مى فرمايد: (او رسالت خود را آشكارا ابلاغ كرد، و انسان ها را بر مسير حقّ قرار داد؛ در حالى كه راه پيشرفت را به آنها نشان داده بود، پرچم هاى هدايت را برافراشت و نشانه هاى روشن را برپا ساخت، ريسمان هاى [خيمه] اسلام را محكم نمود و دستگيره هاى ايمان را استوار ساخت)؛ «فَبَلَّغَ الرِّسَالَةَ صَادِعاً(2) بِهَا، وَ حَمَلَ عَلَى الْمَحَجَّةِ دالّاً عَلَيْهَا، وَ أَقَامَ أَعْلَامَ الْاِهْتِدَاءِ وَ مَنَارَ الضِّيَاءِ، وَ جَعَلَ أَمْرَاسَ(3) الْاِسْلَامِ مَتِينَةً، وَ عُرَا(4) الْاِيمَانِ وَثِيقَةً».
در آغاز، سخن از پرداختن به ابلاغ رسالت الهى به طور كلى به ميان آمده است، همان گونه كه در قرآن مجيد مى فرمايد: «فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ»(5)؛ (آنچه را مأموريت دارى آشكار ساز و از مشركان روى گردان). سپس از جزئيات اين برنامه سخن مى گويد كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) مردم را از بيراهه به جاده اصلى دعوت كرد و دلايل و نشانه ها را براى پيمودن اين راه به آنها گوشزد نمود و چراغ هاى نورانى بر سر هر راه نهاد تا به هنگام تاريكى نيز از ادامه مسير باز نايستند و سرانجام با بيانات كافى و تدبيرهاى سازنده رشته هاى اسلام را محكم ساخت و دستگيره هاى ايمان را استحكام بخشيد. كمتر كلامى را مى توان پيدا كرد كه در عين كوتاهى و فشردگى اين همه مطلب را درباره اهداف و برنامه هاى پيغمبر اسلام(صلى الله عليه وآله) بيان كند.
جمله «جَعَلَ أَمْرَاسَ الْاِسْلَامِ مَتِينَةً»، گويا اسلام را به خيمه اى تشبيه مى كند كه ريسمان هاى محكمى از هر سو آن را به زمين هاى اطراف متّصل كرده است تا تندبادها نتواند آن را از جا بر كَند اين ريسمان ها امورى مانند جمعه و جماعات و حجّ و زكات و جهاد و امر به معروف و نهى از منكر است كه هميشه حوزه اسلام را حفظ كرده و از آن دفاع مى نمايد، هر جا اين تعليمات اسلامى پياده شود اسلام بيمه مى شود و هرگاه ضعيف گردد دشمنان بر مسلمين چيره خواهند شد.
جمله «وَ عُرَى الْاِيمَانِ وَثِيقَةً»، ايمان را تشبيه به طنابى كرده كه دستگيره هاى مختلفى در آن است و براى نجات از قعر چاه، يا نجات در پرتگاه ها بايد به اين دستگيره ها چسبيد. بديهى است اگر اين دستگيره ها سست و ضعيف باشد نه تنها انسان نجات نمى يابد؛ بلكه گرفتار سقوط خطرناكى مى شود. اين دستگيره ها همان فروع و تعليمات اسلام در برنامه هاى مختلف عبادى و اجتماعى است كه در احاديث نيز به آن اشاره شده است. از جمله در روایات نقل شده كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) روزى از اصحابشان پرسیدند: «أَىُّ عُرَى الْإِيمَانِ أَوْثَقُ؟»؛ (كدام يك از دستگيره هاى ايمان محكم تر است؟) جمعى گفتند: خدا و پيامبرش آگاهترند؟ و بعضى از نماز يا زكات و ... نام بردند. رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: آنچه گفتيد داراى فضيلت است؛ ولى پاسخ اصلى نيست، «وَ لكِنْ أوْثَقُ عُرَى الْإِيمَانِ الْحُبُّ فِى اللهِ وَ البُغْضُ فِى اللهِ وَ تَولَّی اَوْلِياءَ اللهِ وَ التَّبَرِّي مِنْ اَعْدَاءِ اللهِ»(6)؛ (محكم ترين دستگيره هاى ايمان، دوست داشتن براى خدا و دشمن داشتن براى خداست، و محبّت اولياى الهى و بيزارى از دشمنان الهى است).
البتّه مفاهيم اخلاقى همچون توكّل، تفويض، تسليم، رضا، صبر، يقين و . . . كه در روايات به آن اشاره شده نيز مى تواند به عنوان دستگيره هاى ايمان معرفى شود و هيچ كدام با يكديگر منافاتى ندارند.(7)