آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) در نهج البلاغه تاكيد كرده است كه هجرت او از مدينه به كوفه، در واقع يك امر اضطرارى بوده، نه به اين خاطر كه مردم كوفه شايستگى داشته باشند تا امام(ع) با علاقه به سوى آنان هجرت كند؛ اما مردمِ مدينه، رسول خدا(ص) را كه با علاقه و محبّت به سوى آنان هجرت نمود با روي باز پذيرفتند و نشان دادند كه واقعاً شايستگى آن را داشتند. حضرت مى فرمايد: «آگاه باشيد! به خدا سوگند! من به ميلِ خود بسوى شما نيامدم؛ بلكه حوادث اضطرارى مرا به طرف شما حركت داد!».

امام علي(عليه السلام) در خطبه 71 نهج البلاغه، به اين نكته توجّه مى دهد كه هجرت او از مدينه به كوفه، در واقع يك امر اضطرارى بوده، نه اين كه مردم كوفه، چنان شايستگى داشته باشند كه امام(عليه السلام) با علاقه به سوى آنان هجرت كند، به عكسِ مردمِ مدينه كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) با علاقه و محبّت به سوى آنان هجرت نمود؛ چراكه واقعاً شايستگى داشتند. مى فرمايد: (آگاه باشيد! به خدا سوگند! من به ميلِ خود، بسوى شما نيامدم؛ بلكه حوادث اضطرارى مرا به طرف شما حركت داد!)؛ «أَمَا وَاللهِ مَا أَتَيْتُكُمُ اِخْتِيَاراً؛ وَ لكِنْ جِئْتُ إِلَيْكُمْ سَوْقاً».
تاريخ نيز به اين واقعيت، شهادت مى دهد كه اگر مسأله «جنگ جمل» نبود، امام(عليه السلام) به سوى بصره حركت نمى كرد و اگر نيروهاى حجاز براى درهم شكستن پيمان شكنانِ بصره، كافى بود، از كوفيان كمك نمى طلبيد و اگر خطر معاويه كشور اسلام را تهديد نمى كرد، براى دفع او، در پايگاه كوفه مستقر نمى شد و جوار رسول اللّه(صلى الله عليه وآله) و قبر بانوى اسلام و سرزمين وحى را رها نمى فرمود.(1)