پاسخ اجمالی:
امام علي(ع) در خطبه 180 «نهج البلاغه» ميان اصحاب نافرمانش و اصحاب «معاويه» مقايسه كرده مى فرمايد: «آيا شگفت آور نيست كه معاويه، جفاكاران اوباش را دعوت مى كند و آنها بدون انتظارِ بخشش، متابعتش مى كنند؛ ولى من شما را كه بازماندگان اسلام و بقاياى انسان هاى با ارزشيد دعوت مى كنم و عطايايى به شما مى بخشم با اين حال، از گِرد من پراكنده مى شويد و راه مخالفت با من را پيش مى گيريد؟!». تفاوت دو اصحاب اين بود كه: معاويه سران قبايل را تطميع مي كرد و آنها افراد قبيله را با خود همراه مي كردند اما امام(ع) با همه به عدالت رفتار مي كرد.
پاسخ تفصیلی:
امام علي(عليه السلام) در خطبه 180 «نهج البلاغه» مقايسه اى ميان «اصحاب نافرمانش» و «اصحاب معاويه» مى كند و مى فرمايد: (آيا شگفت آور نيست كه معاويه، جفاكارانِ اوباش را دعوت مى كند و آنها بدون انتظارِ بخشش و كمكى، متابعتش مى كنند؛ ولى من شما را كه بازماندگان اسلام و بقاياى انسان هاى باارزش هستيد دعوت مى كنم و كمكها و عطايايى به شما مى بخشم با اين حال، از گِرد من پراكنده مى شويد و راه مخالفت با من را پيش مى گيريد)؛ «أَوَ لَيْسَ عَجَباً أَنَّ مُعَاوِيَةَ يَدْعُو الْجُفَاةَ(1) الطَّغَامَ(2) فَيَتَّبِعُونَهُ عَلَى غَيْرِ مَعُونَة وَ لا عَطَاء، وَ أَنَا أَدْعُوكُمْ ـ وَ أَنْتُمْ تَرِيكَةُ(3) الاِسْلاَمِ، وَ بَقِيَّةُ النَّاسِ ـ إِلَى الْمَعُونَةِ أَوْ طَائِفَة مِنَ الْعَطَاءِ، فَتَفَرَّقُونَ عَنِّي وَ تَخْتَلِفُونَ عَلَيَّ؟».
در اين جا دو نكته شايان دقت است: نخست اينكه در تواريخ معروف است كه معاويه در بذل و بخشش هاى سياسى و جهت دار، بسيار فعّال بود؛ حال سؤال اين است كه چگونه امام(عليه السلام) مى فرمايد: معاويه نه كمكى به افراد مى كند و نه عطايى به آنها مى بخشد؟
پاسخ اين سؤال را بعضى از شارحان «نهج البلاغه» داده اند و آن اينكه معاويه معاملات سياسى خود را با سران قبايل و فرماندهان لشكر داشت و آنها را به ارقام گزافى مى خريد و با توده مردم كارى نداشت؛ ولى امام علي(عليه السلام) براى رعايت عدالت، بيت المال را ميان همه تقسيم مى كرد و هزينه هاى جنگى را به همه جنگجويان اسلام مى پرداخت.
ديگر اينكه چرا معاويه با آن گونه تقسيم مال، مردم را بسيج مى كرد ولى امام علي(عليه السلام) با تعميم عطا و گسترش عادلانه كمك ها به همگان، آنها بسيج نمى شدند؟
پاسخ اين سؤال نيز چندان پيچيده نيست؛ اضافه بر سستى و بى وفايى كوفيان و وفادارى شاميان، هنگامى كه معاويه اموال را جمع مى كرد و به سران قبايل رشوه مى داد افراد قبيله با فرمان سرانشان بسيج مى شدند، ولى هنگامى كه اميرمؤمنان علي(عليه السلام) به سران و افراد قبيله تقريباً يكسان مى داد سران ناراضى، سستى به خرج مى دادند و افراد قبيله را بسيج نمى كردند.(4)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.