آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

حضرت علی(ع) شباهت مردم به حاکمانشان را بیشتر از شباهت به پدرانشان می داند. اين شباهت ممكن است از اين طريق باشد كه گروهى چشم و گوش بسته به دنبال امرا حركت مى كنند. این از آنجا ناشی می شود که گروهى قدرت را دليل بر حقانيت مى دانند و همين طرز تفكّر سبب مى شود كه در محاسبات اجتماعى خود گرفتار انحراف و اشتباه فراوان گردند.

در روايتى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى خوانيم: «اَلنّاسُ بِأُمَرائِهِمْ اَشْبَهُ مِنْهُمْ بِآبائِهِمْ»(1)؛ (شباهت مردم به اميران و حكمفرمايانشان بيشتر است از شباهت به پدرانشان!).
اين شباهت ممكن است از اين طريق باشد كه گروهى چشم و گوش بسته به دنبال امرا حركت مى كنند و دين و دل در گرو فرمان آنها دارند تا آن جا كه اين ضرب المثل مشهور شده است: كه «الناس على دين ملوكهم»؛ (مردم بر دين پادشاهان و زمامدارانشان هستند).
آنها در نظر گروهى از مردم قهرمان و الگو و اسوه اند و حتى بعضى از كم خردان آنها را برتر از آن مى دانند كه اعمالشان مورد نقد و بررسى قرار گيرد و گاه زمامداران خود كامه با قرار دادن خويش در هاله اى از قداست اين معنا را در مغز عوام بى خبر تقويت مى كنند و حجابى بر فكر و عقل آنها مى افكنند.
اصولا گروهى قدرت را دليل بر حقانيت مى دانند و هر فرد يا گروه پيروز را مُحق مى شمرند؛ و همين طرز تفكّر سبب مى شود كه در محاسبات اجتماعى خود گرفتار انحراف و اشتباه فراوان گردند.
پادشاهان و زمامداران جبّار با استفاده از اين ضعف و ناتوانى فكرى كه در گروهى وجود دارد هرجا گام مى نهند آنجا را به فساد مى كشانند. چنانچه در قرآن مجيد از زبان ملكه سبأ اين سخن نقل شده است «قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوهَا وَجَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَكَذَلِكَ يَفْعَلُونَ»(2)؛ (گفت: پادشاهان هنگامى كه وارد منطقه آبادى شوند آن را به فساد و تباهى مى كشند، و عزيزان آن جا را ذليل مى كنند؛ [آرى] روش آنان همواره اين گونه است).
گرچه اين سخن خود از زبان پادشاه ظالمى است، ولى ذكر آن در قرآن مجيد بدون انتقاد از يك سو، و شناختى كه آن پادشاه ظالم از امثال خودش داشته است از سوى ديگر، دليل بر واقعيّت اين تعبير اعتراف گونه است.
لذا ملكه سبأ گفت: من سليمان را امتحان مى كنم ببينم واقعاً پيامبر است يا پادشاه؟ هدايايى براى او مى فرستم تا عكس العمل او را ببينم. زيرا مى دانم شاهان فكر و قلبشان در گرو مقام و هدايا و زر و زيور است؛ در حالى كه پيامبران جز به صلاح امّت ها نمى انديشند!(3)