آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در مورد مهیا بودن «اسباب هدایت» می فرماید: «حقيقت به شما نشان داده شده اگر چشم بينا داشته باشيد و وسائل هدايت در اختيار شماست، صداى حق در گوش شماست اگر گوش شنوا داشته باشيد». بر اساس این سخن، خداوند تمام وسايل هدايت و سعادت را در اختيار شما قرار داده، آيات قدرتش را در پهنه آفرينش به شما نشان داده، و درس هاى عبرتش را در برابر شما قرار داده است. در واقع  آیات قدرت الهی و پیامبرانِ راهنما همگي برای هدایت انسان فراهم شده اند و در این میان سودمند كسى است كه بصيرت پيدا كند.

امام علي(عليه السلام) در گفتار حكيمانه اي با اشاره به اين كه خداوند «اسباب هدايت» را آماده كرده است، مى فرمايد: (حقيقت به شما نشان داده شده است اگر چشم بينا داشته باشيد و وسائل هدايت در اختيار شماست اگر هدايت پذير باشيد، و صداى حق در گوش شماست اگر گوش شنوا داشته باشيد)؛ «قَدْ بُصِّرْتُمْ إِنْ أَبْصَرْتُمْ، وَ قَدْ هُدِيتُمْ إِنِ اهْتَدَيْتُمْ، وَ أُسْمِعْتُمْ إِنِ اسْتَمَعْتُمْ».
هدف امام(عليه السلام) از بيان اين سخن آن است كه خداوند تمام وسايل هدايت و نجات و سعادت را در اختيار شما گذاشته است، آيات قدرتش را در پهنه آفرينش به شما نشان داده، درس هاى عبرتش را درباره اقوام پيشين در برابر شما قرار داده است چشم باز كنيد و آثار او را در عالَم و سرنوشت اقوام گذشته با چشم خود ببينيد.
از سويى ديگر پيامبرانش مخصوصاً رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) را با كتب آسمانى ارسال داشته و پيام حق در گوش شما خوانده شده، پيامى كه هم مشتمل بر معارف و عقايد است و هم راه و رسم عبوديت و طريق تهذيب اخلاق و همچنين راه بهتر زيستن و سعادتمند شدن، همه اين پيام ها به گوش شما خوانده شده است. سعى كنيد آنها را بشنويد و در سايه آن ديدنى ها و اين شنيدنى ها، راه هدايت را در برابر شما گشوده است، اگر تصميم بر هدايت يافتن داشته باشيد شتاب كنيد و در اين راه گام بگذاريد و به سوى سرمنزل مقصود حركت كنيد. امام(عليه السلام) در این زمینه مى فرمايد: «خداوند به همه شما اتمام حجت كرده اگر راه خطا رفتيد و گرفتار مجازات الهى در دنيا و آخرت شديد بدانيد بر اثر كوتاهى خودتان بوده است». ريشه هاى اين گفتار حكيمانه در قرآن مجيد است. در آيه 104 سوره «انعام» مى خوانيم: «قَدْ جَاءَكُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ عَمِىَ فَعَلَيْهَا»؛ (دلايل بصيرت آفرين از طرف پروردگارتان براى شما آمده، كسى كه [به وسيله آن]، بصيرت و آگاهى يافت، به سود خود اوست، و كسى كه از ديدن آن چشم پوشيد به زيان خودش مى باشد).
هم چنین خداوند در آيه 204 سوره «اعراف» مى فرماید: «وَ إِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»؛ (هنگامى كه قرآن خوانده شود، گوش فرا دهيد و خاموش باشيد؛ شايد مشمول رحمت [خدا] شويد).
در قرآن مجيد كراراً درباره دوزخيان و كفار سخن به ميان آمده و آنها را افرادى مى شمارد كه گوش دارند و نمى شنوند، چشم دارند و نمى بينند، مى فرمايد: «وَ لَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِّنَ الْجِنِّ وَ الاِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَّا يَفْقَهُونَ بِهَا وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لَّا يُبْصِرُونَ بِهَا وَ لَهُمْ آذَانٌ لَّا يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِكَ كَالاَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ»(1)؛ (به يقين گروه بسيارى از جن و انس را براى دوزخ آفريديم؛ آنها دل هايي [عقل هايي] دارند كه با آن [انديشه نمى كنند و] نمى فهمند، و چشمانى كه با آن نمى بينند و گوش هايى كه با آن نمى شنوند، آنها همچون چهارپايانند، بلكه گمراه تر! اينان همان غافلانند [؛ چون امكان هدايت دارند و بهره نمى گيرند]). همچنین قرآن در آيه 10 سوره «ملك» از قول دوزخيان چنين نقل می کند: «وَ قَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِى أَصْحَابِ السَّعِيرِ»؛ (و مى گويند: اگر ما گوش شنوا داشتيم يا تعقّل مى كرديم، در ميان دوزخيان نبوديم).
از آيات قرآن و كلام حكيمانه امام و روايات فراوان اسلامى استفاده مى شود كه آنچه براى هدايت انسان ها لازم بوده از سوى خداوند فراهم شده است. مشكل از ناحيه انسان هايى است كه فاقد گوش شنوا و چشم بينا هستند. لذا رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در حديثى می فرمایند: «لَيْسَ الاَعْمى مَنْ يَعْمَي بَصَرُهُ إنَّمَا الاَعْمى مَنْ تَعْمَي بَصيرَتُهُ»(2)؛ (نابينا كسى نيست كه چشم خود را از دست داده باشد، نابينا كسى است كه بصيرت ندارد). همچنین در خطبه 88 «نهج البلاغه» نيز آمده است: «مَا كُلُّ ذِي قَلْبٍ بِلَبِيب وَ لَا كُلُّ ذِي سَمْعٍ بِسَمِيعٍ وَ لَا كُلُّ نَاظِرٍ بِبَصِيرٍ»؛ (نه هر كس كه دل دارد خردمند و نه هر كس كه گوش دارد شنواست و نه هر كس كه چشم دارد بيناست).
در دعاها نيز مكرر از خدا چشمِ بينا و گوشِ شنوا و قلبِ دانا مى خواهيم؛ از جمله در دعايى که در ذيل زيارت آل ياسين آمده، ده چيز از خداوند تقاضا مى كنيم از جمله اين كه؛ (چشم مرا از نور بينش و گوش مرا از نور حكمت پر كن)؛ «وَ أَنْ تَمْلَاَ... وَ بَصَرِي نُورَ الضِّيَاءِ وَ سَمْعِي نُورَ الْحِكْمَةِ».(3)،(4)