آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آيه4 سوره ممتحنه ابراهيم قهرمان بت شكن را به عنوان يك الگو و اسوه، در دفاع از مسأله توحيد و مبارزه قاطع و كوبنده با شرك معرّفى كرده؛ مى فرمايد: «براى شما سرمشق نيكويى در زندگى ابراهيم و كسانى كه با او بودند وجود داشت. آن هنگامى كه به قوم [مشرك] خود گفتند: ما از شما و آنچه غير از خدا مى پرستيد بيزاريم. و ميان ما و شما دشمنى و كينه آشكار شده است. تا آن زمان كه به خداى يگانه ايمان بياوريد». اين تعبيرات گواه روشنى بر سازش ناپذيرى پيروان مكتب توحيد با آلودگان به شرك و بت پرستى است.

آيه4 سوره ممتحنه ابراهيم قهرمان بت شكن را به عنوان يك الگو و اسوه، در دفاع از مسأله توحيد و مبارزه قاطع و كوبنده با شرك معرّفى كرده؛ مى فرمايد: (براى شما سرمشق نيكويى در زندگى ابراهيم و كسانى كه با او بودند وجود داشت)؛ «قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ».
سپس به توضيح اين اسوه حسنه مى پردازد؛ و مى فرمايد: (در آن هنگامى كه به قوم [مشرك] خود گفتند: ما از شما و آنچه غير از خدا مى پرستيد بيزاريم)؛ «إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَءاؤُ مِنْكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللهِ». و براى تأكيد بيشتر افزودند: (ما نسبت به شما كافريم)؛ «كَفَرْنَا بِكُمْ».
البتّه «كفر» نسبت به اشخاص، به معناى اعلام برائت و بيزارى است، زيرا اين واژه طبق روايات اسلامى، پنج معنا دارد كه يكى از آنها برائت است.
به اين نيز قناعت نكردند و باز افزودند: (و ميان ما و شما دشمنى و كينه آشكار شده است)؛ «وَ بَدَا بَيْنَنَا وَ بَيْنَكُمْ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاءُ أَبَداً».
(تا آن زمان كه به خداى يگانه ايمان بياوريد)؛ «حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللهِ وَحْدَهُ».
اين تعبيرات - نخست بيزارى جستن، سپس اعلام برائت و سرانجام اعلام عداوت ابدى - گواه روشنى بر سازش ناپذيرى پيروان مكتب توحيد با آلودگان به شرك و بت پرستى است؛ و هنگامى كه مى بينيم قرآن سخنان ابراهيم(عليه السلام) و يارانش را به عنوان سرمشقى براى مسلمانان ذكر مى كند، مفهوم اش اين است كه در اسلام نيز هيچ گونه سازشى ميان توحيد و شرك در هيچ مرحله نمى تواند باشد.
دقّت در تعبيرات آيه، اهمّيّت فوق العاده اين مطلب را روشن تر مى سازد، زيرا تعبير به «قومهم» نشان مى دهد كه اكثريت قريب به اتّفاق آن قوم، بت پرست و موحّدان در اقليّت بودند؛ و به نظر مى رسد كه اين گفتگو در سرزمين بابل مركز بت پرستان واقع شده كه در زير سيطره جبارى همچون نمرود قرار داشت. به اين ترتيب اين جمع قليل مؤمن به خود اجازه ندادند كه كمترين مماشات يا تقيّه اى در برابر مشركان در اصل توحيد داشته باشند.
از يك سو مى گويند: ما از شما بيزاريم،
از سوى ديگر نسبت به شما كافريم،
از سوى سوم از معبودهاى شما نيز برائت مى جوييم،
از سوى چهارم ما شما را دشمن خود مى دانيم،
و از سوى پنجم نسبت به شما كينه مى ورزيم،
كه هر كدام تعبير تازه اى از اين سازش ناپذيرى است.
فرق ميان «عداوت» و «بغضا» چنانكه از خلال كلمات ارباب لغت استفاده مى شود اين است كه «عداوت» بيشتر جنبه عملى دارد، و «بغضا» جنبه قلبى؛ هرچند احياناً هركدام از اين دو در معناى ديگرى نيز به كار مى رود.
به اين ترتيب آنها نشان دادند كه با تمام وجودشان از شرك بيزارند و در هر شرايط در مقابل آن موضع گيرى مى كنند و اين معنا بايد سرمشق و اسوه حسنه اى براى همه مؤمنان در سراسر اعصار باشد.(1)