«نسخ» در لغت به معنى از بين بردن و زائل نمودن و در منطق شرع، تغيير دادن حكمى و جانشين ساختن حكم ديگر به جاى آن است. با توجه به قانون تكامل انسان و جامعه‌ها، نيازهاى انسان گاه با تغيير زمان و شرائط محيط دگرگون مى‌شود و گاه ثابت مي ماند، يك روز برنامه‌اى ضامن سعادت اوست؛ ولى روز ديگر ممكن است بر اثر دگرگونىِ شرائط، همان برنامه سنگ راه او شود؛ البته اصول احكام الهى در همه جا يكسان است و تغيير تنها در مسائل كوچكتر و دست دوم است. بنابراين نسخ در احكام جايز است، مانند تغيير قبله.

يكى از علل مهم تغيير قبله این بود كه چون خانه خدا در آن زمان كانون بت هاى مشركان بود، دستور داده شد مسلمانان موقتاً به سوى بيت المقدس نماز بخوانند تا صفوف خود را از مشركان جدا كنند. اما با تشکیل حکومت اسلامی، ادامه اين وضع ديگر ضرورت نداشت. و این آزمايشی بزرگ براى مشخص شدن میزان تبعیت مسلمانان بود؛ زیرا خدا مكان ندارد و قبله رمزى است براى وحدت صفوف و احياى خاطره هاى توحيدى و تغيير آن هيچ چيز را دگرگون نخواهد كرد، مهم تسليم بودن در برابر فرمان او و شكستن بت هاى تعصب و لجاجت و خودخواهى است.

در شأن نزول این آیه روایات مختلفى نقل شده است. لکن مفهوم آیه به صورت یک حکم کلّى می باشد که هم ناظر به مسأله تغییر قبله است، هم خواندن نماز نافله بر مرکب، و هم نماز واجب به هنگام نشناختن قبله.

يهود و نصارا در بحث قبله و ديگر مسائل انتظار داشتند که همواره پيامبر(ص) از آنها تبعيت کند. آيه فوق نازل شد و آشکار نمود که اينها نه با تبعيت در قبله و نه با هيچ چيز ديگر از پيامبر(ص)راضى نخواهند شد، جز اين که آئين آنها را دربست بپذيرد و شان نزول آيه دوم در رابطه با اهل کتابي است که اسلام را پذيرفتند و به راستى مؤمن شدند.

تغییر قبله باعث سر و صدای مردم شد. ازجمله یهود که بزرگ ترین سند افتخار خود، یعنی پیروى مسلمین از قبله آنان را از دست داده بودند، زبان به اعتراض گشودند. در این جا آیه فوق نازل گردید و علاوه بر بطلان همه این گفتگوها، به مباحث مهم تری مانند؛ معیار ارزش انسان  اشاره کرده و آن را شرح داد.

موضوع این دو آيه متفاوت است؛ در آيه اول مراد از «کلمات»، «وعده هاي الهی» است که تخلّف ناپذير هستند. در آيه دوم سخن از «نسخ حکم» يک آيه و آوردن «حکمي جديد» توسط آيه اي ديگر است. لذا تناقضي بين اين آيات نيست. نسخ در منطق شرع، تغيير دادن حكمى و جانشين ساختن حكمى ديگر به جاى آن است؛ مانند تغيير قبله. نسخ در احكام، طبق «مصالح بندگان» است و آنچه نسخ می شود، حکمی از احکام الهی است که با گذر جامعه از مرحله ای منحط به به مرحله ای عالی با حکمی جدید و متناسب جایگزین می شود.