امام علی(ع) در پاسخ به خواسته ناروای معاویه مبنی بر واگذاری حکومت شام، می فرماید: «و اما اينكه از من خواسته اى شام را به تو واگذارم [و در برابر آن نه بيعت كنى و نه اطاعت، بلكه فعال ما يشاء باشى بدان] من چيزى را كه ديروز از تو منع كردم امروز به تو نخواهم بخشيد»؛ زيرا آن منع به سبب حكم الهى بوده كه امارت هيچ بخشى از حكومت اسلامى را نبايد به ظالمان و مفسدان داد و اين حكم همچنان به قوت خود باقى است؛ اين مسئله امرى سياسى و گذرا نبوده كه با تغيير شرايط سياسى عوض شود. اين سخن در واقع پاسخى است به كسانى كه مى گويند آيا بهتر نبود امام(ع) به طور موقّت شام را به معاويه واگذار مى كرد و بعد از استقرار حكومت خود، از او پس مى گرفت.

اهل بیت(ع) در مواقع مختلف با صراحت تمام ایمان و اسلام ابوطالب(ع) را اعلام کرده اند و در مقابل کسانى که در این باور با آنها مخالفت مى کردند، جبهه مى گرفتند. على(ع) می فرماید: «به خدا سوگند پدرم و جدّم عبدالمطّلب و هاشم و عبد مناف هرگز بُتى نپرستیدند».

این آیه درباره ولید بن مغیره نازل شد که به پیامبر(ص) گفت: اگر نبوت راست است من به این مقام از تو سزاوارترم؛ زیرا هم سنّم بیشتر است و هم مالم. یا درباره ابو جهل است که گفت: ما و قبیله بنى عبد مناف در همه چیز با هم رقابت داشتیم تا این که آنها ادعا کردند پیامبرى از میان ما برخاسته که وحى به او مى شود. ولى ممکن نیست ما به او ایمان بیاوریم مگر این که بر ما وحى شود.

دو تن از فرزندان عبد مناف - جدّ سوم پیامبر(ص) - هاشم و عبد شمس نام داشتند. فرزندان هاشم را بنی هاشم و فرزندان عبد شمس را بنی امیّه می گویند. هاشم دارای محبوبیت گسترده ای در میان مردم بود که باعث حسادت امیّه – فرزند عبد شمس – شد و او به بدگویی از عموی خود پرداخت، امّا با افزایش محبوبیت هاشم، امیّه عموی خود را وادار به پذیرش پیمانی کرد که نتیجه ای جز شکست امیّه و تبعید ده ساله او به شام نداشت. بدین ترتیب دشمنی بنی امیه نسبت به بنی هاشم، ریشه تاریخی دارد.

مردم در عصر فَترت و نبود رسولان، بدون پيشواى دينى نبودند؛ چون اوصيايى از اجداد پيامبر(ص) وظيفه رهبرى ديني را بر عهده داشتند، از جمله: الياس بن مضر، کعب بن لؤى، قصىّ بن کلاب، عبد مناف بن قصى، هاشم بن عبد مناف و عبدالمطلب بن هاشم که وظيفه رهبرى ديني و خداشناسي را بر عهده داشته اند، ظلم و فجور را کارى بسيار زشت معرفي کرده و به پيامبر آخر زمان بشارت مي دادند.