اینکه اصلاحات اجتماعی باید به گونه ای تدریجی یا جهشی و انقلابی باشد، میان دانشمندان عقیده واحدی وجود ندارد. اما با نگاهی واقع بینانه می توان گفت آنجا که فساد همه گیر و همه جانبه نشده می توان با اصلاحاتی تدریجی جلوی آن را گرفت اما وقتی فساد همه جا را گرفته و در سازمان های اجتماعی نفوذ کرده بود راهی جز انقلابی بنیادی برای رفع آن فساد وجود ندارد.

قرآن کتابى است که با حوادث 23 سال دوران نبوت ارتباط ناگسستنى دارد؛ پس چه طور می تواند یکجا نازل شود؟ همچنین قرآن تنها جنبه تعلیمى ندارد، بلکه حتماً مى بایست اجرایی گردد، لذا تدریجاً نازل شد تا به خوبى اجرا گردد و این نزول تدریجی به پیامبر(ص) نیز کمک می کرد اجراى معارف آن را به صورت کامل ترى انجام دهد. علاوه بر این موجب ارتباط دائمى پیامبر(ص) با مبدأ وحى بود.

از مجموع آیات قرآن برداشت می شود که قرآن دو نوع نازل شده است، یکبار در شب قدر بصورت یکجا بر قلب رسول اکرم(ص) نازل شده و یک بار تدریجى بر حسب شرائط و حوادث و نیازها در طى 23 سال نازل شده است.

طبق آیه 32 سوره فرقان، ارتباط مستمر پیامبر(ص) با مبدأ وحى، قلب او را قوى تر و اراده او را نیرومندتر مى سازد و بیانگر ادامه رسالت اوست، از طرفی وقتی مطالب به طور تدریجى بیان شود بسیار مؤثرتر خواهد بود، ضمن اینکه قرآن مجموعه اى است از اوامر و نواهى و برنامه زندگی در ابعاد مختلف که می بایست به مناسبت هاى مختلف ایراد شود و در عمل هم بهتر اجرا خواهد شد، اما اگر بنا بود یک جا نازل و فورا اجرا شود کار بسیار سنگینى بود که موجب فرار گروه عظیمى از اسلام مى شد.

واژه «ترتیل» از ماده «رَتَل» به معنى «منظم بودن و مرتب بودن» است؛ بنابراین، آیه «وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِیْلاً» اشاره به این واقعیت دارد که: آیات قرآن گرچه تدریجاً نازل شده است، اما روى نظم و حساب و برنامه بوده است. اما درباره تلاوت قرآن که دستور داده شده با ترتیل خوانده شود، منظور اینست که کلمات آن را درست و کامل و با صدای زیبا ادا کرده و در آیات آن تدبّر کنیم و عبرت بگیریم.

تکامل انسان چیزی نیست که بتوان آن را به اجبار به او داد، همانطور که اگر از کسی به زور برای ساخت بیمارستان پول بگیریم اثر تکامل روحی ندارد؛ لذا خدا ما را آفریده و تکالیف و برنامه های تربیتی را به وسیله پیامبران مشخص کرده تا ما با اختیار خویش راه تکامل را بپیمائیم.

آیه «وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها» با جهانى بودن اسلام منافات ندارد. آیات مختلف قرآن به جهانی بودن اسلام گواهى مى دهد. در آیه 92 سوره انعام نیز با توجه به اینکه «قریه» به معنی هرگونه آبادی است و به «مکه» بخاطر اینکه آغاز پیدایش تمام خشکى هاى روى زمین است «ام القری» می گویند؛ لذا «من حولها» همه روی زمین را شامل می شود. ضمن اینکه برفرض این معنی را نپذیریم آیه به تدریجی بودن دعوت اشاره دارد.