«تقلید» کاملا مبتنی بر دلیل عقلی و سیره عقلایی است؛ یعنی آنچه را که عقل مستقیماً درک نمی کند و راهی برای اثبات آن ندارد و یا حتی تعمدا درصدد تحقیق برنمی آید، ملزم به تبعیت و پیروی از کسی است که راه را به او می نمایاند. در مقام پیروی از مرجع صلاحیت دار در درجه اوّل و به حکم عقل باید از کسی «تقلید» کرد که معصوم باشد و در صورت عدم دسترسی به آنان باید از کسانی تقلید کنیم که شباهت بیشتری به معصوم دارند و به جهت تخصص در زمینه دین و معارف الهی، احتمال خطا و اشتباهشان کمتر است لذا ما در زمینه مسائل فقهی از مراجع تقلید که متخصص و کارشناس در فقه اسلامی هستند «تقلید» می کنیم.

انگیزه «تقلید» در انسانها متفاوت است. انسان عاقل و خردمند، در زمینه امور اعتقادی و فکری با هدف کشف حقیقت تقلید می کند؛ در واقع چون او دانش و تخصص اندک دارد و مسائل نظری دارای پیچیدگی های خاصی است و او قدرت تشخیص نظر صحیح از فاسد را ندارد با پیروی از متخصّص به دنبال درک حقیقت می رود. امّا برخی با انگیزه های غلط و اهداف ناصحیح از دیگران پیروی می کنند، این گروه گرچه ممکن است در آغاز مسیر صحیحی را برگزیده باشند، امّا به دلیل انگیزه های نادرست، از مسیر صحیح منحرف شده و به نتایج مطلوبی نمی رسند.

واژه «تقلید» دو معنا دارد؛ 1- پیروى کورکورانه، که تقلید در عرف عام به این معنا استعمال مى شود. 2- مراجعه افراد غیر متخصّص به افراد متخصّص در مسائل تخصّصى. که اولی بسیار کار ناپسندی است و قرآن هم در آیه 23 سوره زخرف از آن نهی کرده، اما دومی مانند مراجعه بیمار به طبیب لازم و ضروری است. و این گونه مراجعه به دانشمندان، پیروى بدون دلیل نیست؛ بلکه آمیخته با یک دلیل منطقى است و آن این که؛ «نظریّه شخص عالم و متخصّص به حقیقت بسیار نزدیکتر است».

هدف از «سازماندهى»، تقسيم كار در مجموعه است تا هركارى به مسئول لایق و متخصص سپرده شود و افراد به صورت يك مجموعه كاملا منسجم و مكمل عمل كنند و با رعایت سلسله مراتب با مديريت در ارتباط باشند. براى «سازماندهى» بايد به لياقتها، استعدادها، تخصصّها و تقوا، فوق العاده اهمّيّت داد، و از تمام عناصر شايسته، نه تنها استفاده كرد، بلكه آنها را به معنى واقعى كلمه «صيد» كرد. در سیره پيامبر(ص) آمده که ایشان حتّى براى رساندن يك پيام، بررسى مى كرد و كسى را برمى گزيد كه از همه براى ابلاغ آن شایسته تر باشد.

«عقل» و «فطرت» انسان حکم می کند کسی که از دانش و تخصّص محروم است، لازم است از دانشمند و متخصص در زمینه تخصصش پیروی کند. از این رو تمام اقوام، نژادها و پیروان همه ادیان، فطری و عقلایی بودن مراجعه جاهل به عالم و تقلید از او را پذیرفته و آن را غیر قابل انکار می دانند. بر طبق این قاعده، افرادی که وظایف دینی و احکام شرعی را نمی دانند، به مقتضای فطرت و عقل خود، باید به سراغ متخصصین مسائل دینی رفته و از آنان تقلید کنند.

بی شک در شناخت احکام شرعی نمی توان روایات معصومین(ع) را ترجمه کرد و در اختیار مردم قرار داد تا خود به استخراج احکام بپردازند؛ زیرا فهم بسیاری از روایات نیاز به علم و اجتهاد دارد و از عهده هر کسی بر نمی آید، از این رو باید روایات از حیث سند، جهت صدور و نیز اطلاق و تقیید، و... بررسی شود. همچنین در سیره عملی معصومین(ع) نیز گاه رفتاری روشن و واضح است و گاه مجمل بوده و قید زمانی، مکانی و... دارد؛ لذا مجتهد با اصول و مبانی استنباطی که به دست آورده می تواند خصوصیات یا اطلاق سیره و قول را به دست آورد.