عصمت يك نيروى درونى است كه دارنده آن را از هر گونه گناه و خطا باز مى دارد. به اين ترتيب، عصمت بر دو نوع است: 1. مصونيت از گناه. 2. مصونيت از خطا و اشتباه. در ميان پيروان اديان، در مورد لزوم عصمت پيامبران، اختلاف نظرهاى غير قابل انكارى وجود دارد. تنها گروهى كه معتقد به لزوم عصمت پيامبران ـ از نظر نوع، كيفيت، زمان، عمدى، سهوى، صغيره و يا كبيره ـ است، شيعه اماميّه مى باشد.

از ميان شرايط و امتيازات لازم جهت احراز مقام نبوّت، سه موضوع بيش از همه اهمّيّت دارد: 1. معصوم بودن. (مصونيت از گناه و خطا). 2. علم و دانش كافى. 3. منزّه بودن از عيوب تنفّرآميز جسمى.

عدّه‏ اى از مشهورترین مشاهیر اهل تسنّن در قرن ‏هاى مختلف حدیث منزلت را روایت کرده ‏اند، مثل: محمّد بن اسحاق، مسلم نیشابورى، ابوبکر خطیب بغدادى، ابن قیم، ابن کثیر، ابن حجر عسقلانى، سیوطی، ابن حجر مکی، متقی هندی و... .

«نبى» آن انسان والایى است که وحى الهى را دریافت مى کند و دین از طریق او به مردم ابلاغ مى شود؛ و «امام» آن انسان وارسته اى است که از طرف پیامبر، مأمور پاسدارى از دین پیامبر و رهبرى امت پس از اوست.
نتیجه این که پیامبر، پایه گذار دین است و امام حافظ و پاسدار آن. امام باید دو شرط داشته باشد؛ 1- از همه افراد امت به اصول وفروع اسلام، اعلم و داناتر باشد. 2-در برابر گناهان مصونیت (عصمت) داشته باشد.
 

جمعى از خاورشناسان، اصرار دارند ايمان به وجود يك مصلح بزرگ جهانى را واكنشى به وضع نابسامان مسلمانان در دوران هاى تاريك تاريخ بدانند. از سویی جمعى از پژوهشگران شرقى و اسلامى كه تحت تأثير افكار غربيها قرار دارند، ايمان به وجود «مهدى» و مصلح جهانى را يك «فكر وارداتى» دانسته اند كه از عقايد يهود و مسيحيان گرفته شده است. اما در منابع اسلامی، اعتقاد به چنين ظهورى يك ريشه اصيل اسلامى دارد. از سویی ممکن است علاقه به توجيه مادى براى هرگونه فكر و عقيده مذهبى، اين گونه افكار را به وجود آورده است.