آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

عصمت يك نيروى درونى است كه دارنده آن را از هر گونه گناه و خطا باز مى دارد. به اين ترتيب، عصمت بر دو نوع است: 1. مصونيت از گناه. 2. مصونيت از خطا و اشتباه. در ميان پيروان اديان، در مورد لزوم عصمت پيامبران، اختلاف نظرهاى غير قابل انكارى وجود دارد. تنها گروهى كه معتقد به لزوم عصمت پيامبران ـ از نظر نوع، كيفيت، زمان، عمدى، سهوى، صغيره و يا كبيره ـ است، شيعه اماميّه مى باشد.

موضوع «عصمت انبياء»، نخستين بحثى است كه در مورد صفات پيامبران، جلب توجه مى كند. عصمت عبارت است از: يك نيروى درونى كه دارنده آن را از هر گونه گناه و خطا باز مى دارد. به اين ترتيب، عصمت بر دو نوع است: 1. مصونيت از گناه. 2. مصونيت از خطا و اشتباه. گرچه در اين مورد، بسيارى از علماى كلام (دانشمندان بحث عقايد و مذاهب) و بعضى از فلاسفه، استدلالات اين دو نوع را به هم آميخته اند؛ ولى اين كار صحيح نيست و بايد هر يك را جداگانه مورد بحث قرار داد.

اختلاف عقايد در عصمت انبياء
در ميان پيروان اديان، در مورد لزوم عصمت پيامبران، اختلاف نظرهاى غير قابل انكارى وجود دارد و از آنجا كه توجه به نقاط مورد اختلاف، به درك استدلالات آينده، كمك مى كند، خوب است به عنوان نمونه، نظرات فِرَق مختلف مسلمانان جهان را ـ كه ديگران در پيرامون اين مسئله بحث كرده اند ـ به طور اختصار يادآور شويم.

1. آيا بايد پيامبر از تمام گناهان معصوم باشد؟ تمام فِرَق مسلمانان متفّق هستند كه بايد پيامبر از كفر معصوم باشد(1)؛ ولى جمعى از اخباريين اهل تسنّن، ساير گناهان ـ حتى گناهان كبيره عمدى ـ را منافى مقام نبوّت نمى دانند! گروهى ديگر نيز كه معتقدند ارتكاب گناهان كبيره، مضرّ مقام نبوّت است و بايد پيامبر از اين نوع گناهان معصوم و مصون باشد، عقيده دارند كه ارتكاب گناهان صغيره(2) به شرط اينكه نشانه پستى و خفّت و خوارى(3) انجام دهنده آن نباشد، منافى مقام نبوّت نيست.

2. آيا بايد پيامبر از تمام گناهان عمدى و سهوى، معصوم باشد؟ يا تنها مصونيت از گناهان عمدى كافى است؟ بعضى معتقدند كه ارتكاب گناهانِ سهوى، مانع احراز مقام نبوّت نيست.(4)

3. آيا بايد مصونيت از گناه، از آغاز تا پايان عمر باشد؟ يا بعد از مبعوث شدن به مقام نبوت؟(5) در اين قسمت نيز از نظر زمان صدور گناه، اختلافاتى وجود دارد. تنها گروهى كه معتقد به لزوم عصمت پيامبران ـ از نظر نوع، كيفيت، زمان، عمدى، سهوى، صغيره و يا كبيره ـ است، شيعه اماميّه مى باشد.(6)،(7)