آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

يكى از علل مهم تغيير قبله این بود كه چون خانه خدا در آن زمان كانون بت هاى مشركان بود، دستور داده شد مسلمانان موقتاً به سوى بيت المقدس نماز بخوانند تا صفوف خود را از مشركان جدا كنند. اما با تشکیل حکومت اسلامی، ادامه اين وضع ديگر ضرورت نداشت. و این آزمايشی بزرگ براى مشخص شدن میزان تبعیت مسلمانان بود؛ زیرا خدا مكان ندارد و قبله رمزى است براى وحدت صفوف و احياى خاطره هاى توحيدى و تغيير آن هيچ چيز را دگرگون نخواهد كرد، مهم تسليم بودن در برابر فرمان او و شكستن بت هاى تعصب و لجاجت و خودخواهى است.

مسئله «تغيير قبله» از بيت المقدس به خانه كعبه براى همه سؤال انگيز بود، آنها كه گمان مى كردند هر حكمى بايد ثابت باشد مى گفتند: اگر مى بايست ما به سوى كعبه نماز بخوانيم چرا از همان روز اول نگفتند؟ و اگر بيت المقدس مقدم بود كه قبله انبياء پيشين محسوب مى شد چرا تغيير يافت؟
دشمنان نيز ميدان وسيعى براى سمپاشى يافتند، شايد مى گفتند: او در آغاز متوجه قبله پيامبران گذشته شد، اما پس از پيروزي هايش، نژاد پرستى بر او غلبه نمود و آن را به قبله قوم خود تبديل كرد! يا مى گفتند: او براى جلب توجه يهود و مسيحيان، نخست بيت المقدس را پذيرفت، هنگامى كه مؤثر نيفتاد آن را تبديل به «كعبه» كرد. بديهى است اين وسوسه ها، آن هم در جامعه اى كه هنوز نورِ علم و ايمان، زوايايش را روشن نساخته بود و رسوبات دوران شرك و بت پرستى هنوز در آن وجود داشت، چه نگرانى و اضطرابى ايجاد مى كند. لذا قرآن صريحاً در آيه 143 سوره «بقره» مى گويد: «اين يك آزمايش بزرگ براى مشخص شدن موضع مؤمنان و مشركان بود».
بعيد نيست يكى از علل مهم تغيير قبله اين باشد كه:
از آنجا كه خانه خدا در آن زمان كانون بت هاى مشركان بود، دستور داده شد مسلمانان موقتاً به سوى بيت المقدس نماز بخوانند و به اين ترتيب صفوف خود را از مشركان جدا كنند؛ اما هنگامى كه به مدينه هجرت كردند و تشكيل حكومت و ملتى دادند و صفوف آنها از ديگران كاملا مشخص شد، ديگر ادامه اين وضع ضرورت نداشت در اين هنگام به سوى كعبه قديمى ترين مركز توحيد و پرسابقه ترين كانون انبياء بازگشتند.
بديهى است هم نماز خواندن به سوى بيت المقدس براى آنها كه خانه كعبه را سرمايه معنوى نژاد خود مى دانستند مشكل بود و هم بازگشت به سوى كعبه بعد از بيت المقدس بعد از عادت كردن به قبله نخست. مسلمانان به اين وسيله در بوته آزمايش قرار گرفتند، تا آنچه از آثار شرك در وجودشان بود در اين كوره داغ بسوزد و پيوندهاى خود را از گذشته شرك آلودشان ببرند و روح تسليم مطلق در برابر فرمان حق در وجودشان پيدا گردد. با توجه به اينكه خدا مكان و محلى ندارد، قبله رمزى است براى وحدت صفوف و احياى خاطره هاى توحيدى و تغيير آن هيچ چيز را دگرگون نخواهد كرد، مهم تسليم بودن در برابر فرمان او و شكستن بت هاى تعصب و لجاجت و خودخواهى است.(1)،(2)