کمتر مردمی را می‌توان یافت که بتوانند با وجود دیکتاتوری مسلط و جسور، دست به مخالفت زده و در برابر قدرت حاکم، اظهار سرکشی بکنند. هنگامی که نعمان بن بشیر حاکم کوفه بود، مردم با سهل‌گیری او، به راحتی اظهار تشیّع کردند و زمانی که مسلم به کوفه آمد، بشدّت از او حمایت کردند.

عوض شدن حاکم و جایگزینی ابن زیاد به جای ابن بشیر، اوضاع را به کلّی عوض کرد. خشونت ابن زیاد، بسیاری از مردم را به هراس انداخت و کسانی که زودرنج بوده و عجولانه تصمیم‌گیری می‌کردند، نه تنها از ناحیه ابن زیاد خود را در معرض تهدید دیدند، بلکه در اثر تبلیغات ابن زیاد دایر بر آمدن قریب الوقوع سپاه شام، به کلی خود را باختند. هنوز چند روزی نگذشته بود که عقب‌نشینی هواداران مسلم شدّت یافت.

اشراف شهر که اکنون اطمینان به حکومت کوفه داشته و تثبیت امویان را آشکار می‌دیدند به روشنی به حمایت از امویان پرداختند. به طور طبیعی بسیاری از مردم نیز مخالفت با رؤسای قبایل را چندان به مصلحت خود نمی‌دانستند. وقتی که مسلم به قصر ابن زیاد حمله کرد، همین اشراف با تهدید و تطمیع، یاران او را به حداقل رساندند و قدرت خود را بر مهار مردم خویش نشان دادند.

نبرد «قادسیه» بین سپاه اسلام و لشكر ساسانی روی داد و عمر بر اساس توصیه امام علی(ع) در جنگ شرکت نکرد و سعد وقاص را به فرماندهي سپاه برگزید. در این نبرد، رستم فرمانده سپاه ساسانی كه از جنگ با مسلمين وحشت داشت، پس از چهار روز جنگ، هنگام فرار زير سم اسبان له شد و لشكر ساسانى منهزم گشت. با رسيدن خبر پيروزى به خليفه دوّم، مسلمانان از تعقيب لشكر دشمن منع شدند و سعد در همان جا فرود آمد و مسجد و خانه هايى را بنا نمود و به اين ترتيب بنيان شهر كوفه نهاده شد.

در جنگ صفین عائذ بن قيس براى پرچمداري با عدى بن حاتم به رقابت برخاست. در بين گفتگوها عبد الله بن خليفه از عدي حمايت نمود که در اين ماجرا علي(ع) دخالت نموده و با فراخوان گروه هرمز و عَشيره هاى قبيله طَى و مشخص شدن رضايت اکثريت، پرچمداري را به عدي واگذار نمود.

عمّار در روز صفّین می گفت: «اى بندگان خدا! با من بیایید به سوى گروهى برویم که مدّعى هستند خونخواه کسى هستند که به خود ظلم کرد، و به غیر آنچه در کتاب خدا بود بر بندگان حکم مى راند، و او را افراد صالحى که منکر عدوان بودند کشتند». او می گفت: «هیچ چیز قلب مرا به درد نیاورد که برایم با اهمّیت تر از این باشد که عثمان را از قبرش بیرون نیاوردیم و او را آتش نزدیم».

«هاشم» فرزند «عتبه» بود و با اين كه پدرش از دشمنان سرسخت پيامبر(ص) بود؛ اما خودش مسلمانى پرشور و از ياران برجسته پيامبر(ص) و امير مؤمنان(ع) بود و آرزو داشت در راه خدا و در برابر اميرمؤمنان(ع) شهيد شود. وي در جنگ يرموك و قادسيه نقش مهمي در پيروزي سپاه اسلام داشت و از آنجا كه بسيار شجاعانه مي جنگيد و در امر جهاد، سرعت به خرج مى داد او را «مرقال» مي گفتند. «هاشم» سرانجام به آرزوى خود رسيد و در ميدان صفّين به شهادت رسيد و لشكريان امام على(ع) و خود آن حضرت، از شهادتش اندوهگين شدند.