ایشان می فرماید: «اگر بتوانى كه ميان خود و خداوند، صاحب نعمتى واسطه نباشد چنين كن؛ زيرا تو [به هر حال] قسمت خود را دريافت مى كنى و سهمت را مي گيري و مقدار كمى كه از سوى خداوند به تو برسد با ارزش تر است از مقدار زيادى كه از سوى مخلوقش برسد، هرچند همه نعمت ها [حتى آنچه از سوى مخلوق رسد] از ناحيه خداست، هنگام مواجهه با سختى هاى زمان و كمبودهاى دوران، از كسانى كمك بخواه كه داراى ريشه هاى ثابت خانوادگى و شاخه هاى پربارند و اهل رحمت و ايثار و شفقت هستند؛ چرا كه آنها در قضاء حوائج سريع تر و در دفع مشكلات مؤثرترند».

امام علي(ع) درباره «توحید افعالی» می فرماید: «مالكِ مرگ، همان مالكِ حيات است و آفريننده، همان كسى است كه مى ميراند». بر این اساس در جهان يك مبدأ وجود دارد و آن مبدأ خير است و در خلقت خداوند شرّى وجود ندارد، برخلاف دوگانه پرستان که جهان را دارای دو مبدأ خير و شرّ و يزدان و اهريمن می دانند.

توحيد افعالى در يك تفسير ساده و روشن، اين است كه سراسر جهان فعل خدا است؛ و تمام كارها، حركت ها، تأثير و تأثّرها به ذات پاك او منتهى مى شود؛ و در حقيقت: «لا مُؤَثِّرَ فى الْوُجُوْدِ اِلاّ اللهُ»؛ (هيچ موجودى تأثير مستقل ندارد جز خداوند). یعنی هر موجودى هر اثرى دارد از ناحيه خداوند است. يا به تعبير ديگر همان گونه كه موجودات در اصل وجود وابسته به ذات او هستند؛ در تأثير و فعل خود نيز چنين اند. ضمن اینکه این تأثیرات و خواست الهی از طریق اسباب و علل جاری می شود.

معجزه هم كار خدا است، زيرا با استمداد از نيروى پروردگار و اذن او انجام مى‏ گردد و هم كار پيامبران است، چرا که به وسيله آنها انجام مى‏ شود. اینکه معجزه کار پیامبران باشد با توحيد افعالى خداوند منافاتی ندارد؛ چرا که همه این معجزات به اذن و اراده خدا بوده است و پیامبران استقلالی از خودشان نداشته اند.

توحید افعالی یعنی اینکه اسباب، امکان، قدرت و اثر فعل از خداست؛ نه اینکه خدا به جای ما بنشیند و فعل را انجام دهد! همان خدایی که به ما «امکان و قدرت» انجام یک عمل را داده است، قدرت اراده، تشخیص و انتخاب را هم داده است؛ یعنی ما ضمن اینکه بر انجام هر نوع عملی قدرت یافته ایم، تحقق آن بواسطه نعمت «اراده» و تعیین نوع آن بواسطه نعمت «اختیار» نیز به دست خود ماست.

فاعلیت خداوند به معنی «آفرینش و تدبیر اشیاء» است. فعل یا عمل خدا فقط با اراده الهی محقق می شود و در ذات الهی حرکتی پدیدار نمی شود. وقتی خلق و تدبیر با اراده صورت می گیرد به ابزار نیازی نیست.

با مطالعه تاریخ ادیان گذشته می بینیم منحرفان از خط توحید، رب النوع هایی برای این جهان قائل بودند و گمان می کردند که هر یک از انواع موجودات نیاز به رب النوع مستقفلی دارد که نوع آن را تربیت و رهبری کند، گویا برای تربیت این انواع، خدا را کافی نمی دانستند. پرستش بتها و ارباب قرار دادن أحبار و رهبان در یهود هم از همین تفکر نشأت گرفته و قرآن شدیدا آنرا نکوهش کرده است.

در پشت پرده عالم اسباب، دست نیرومند دیگرى است که آن را طبق برنامه حساب شده اى اداره مى کند. درست است که انسان باید در زندگى تلاش و کوشش کند زیرا سعی و جهاد کلید حل بسیارى از مشکلات است؛ اما نباید مسبب الاسباب را فراموش کنیم. لذا ناکام‍یها، هشدارى براى همه است، تا در عالم اسباب گم نشوند و تنها بر نیروى شخصى خود تکیه نکنند.