آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

با توجه به محدوده قدرت استنباط فقیه، اجتهاد بر دو قسم می باشد:
1 ـ اجتهاد كامل: كه صاحب آن را «مجتهد مطلق» مى نامند و آن كسى است كه قدرت استنباط تمام احكام شرعى در همه ابواب فقه را دارا باشد.
2 ـ اجتهاد ناقص: كه صاحب آن را «مجتهد متجزّى» گويند و آن كسى است كه در محدوده خاصى از ابواب فقه قوه استنباط دارد.
فتوای مجتهد متجزّی برای خود او حجیت دارد؛ به همین خاطر تقلید در ابوابی که قدرت استنباط دارد، بر او حرام است.
ولی فتاوای مجتهد متجزّی برای دیگران طبق نظر مشهور حجت نیست و غالبا تقلید از او را خالی از اشکال ندانسته اند.

اجتهاد یعنی «استنباط و استخراج احكام شرعى از منابع مربوط به آن»، و منظور از تجزّی در اجتهاد این است که قدرت استنباط در محدوده خاصی از ابواب فقه باشد.
با توجه به محدوده قدرت استنباط، اجتهاد بر دو قسم می باشد:
1 ـ اجتهاد كامل: كه صاحب آن را «مجتهد مطلق» مى نامند و آن كسى است كه قدرت استنباط تمام احكام شرعى (در همه ابواب فقه) را دارا باشد و بتواند همه احكام نظرى فقه را از منابع آنها به دست آورد.
به بيان ديگر، از آغاز كتاب طهارت تا پايان كتاب ديات هر باب و مسأله ‏اى كه پيش مى‏ آيد، قدرت اجتهاد داشته باشد و بتواند حكم آن را استنباط و استخراج كند.
2 ـ اجتهاد ناقص: كه صاحب آن را «مجتهد متجزّى» گويند و آن كسى است كه در محدوده خاصى از ابواب فقه قوه استنباط دارد و با آن بتواند در بخشى از احكام شرعيه اجتهاد كند، (مثلًا در باب طهارت يا در همه عبادات) ولى در ساير بخش هاى فقه قدرت اجتهاد نداشته باشد و آن قوه در او نباشد.(1)
اما درباره حجیت فتوای مجتهد متجزّی باید گفت: فتوای او برای خود او حجیت دارد؛ به همین خاطر مجتهد متجزّی در ابوابی که قدرت استنباط آنها را دارد نمی تواند از شخص دیگری تقلید کند، بلکه تقلید در آن ابواب بر او حرام است.(2)
ولی فتاوای مجتهد متجزّی برای دیگران طبق نظر مشهور حجت نیست و غالبا تقلید از او را خالی از اشکال ندانسته اند.(3)
فقط برخی از فقهاء مانند حضرت امام خمینی(قدس سره) تقلید از مجتهد متجزّی را در همان مورد اجتهادش، تجويز كرده اند.(4)