آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

دانشمندان در این باره با یکدیگر اختلاف دارد؛ برخی معتقدند آن حضرت پیرو آیین حضرت ابراهیم(ع) بوده؛ اما شيعه بر اين باور است كه آن حضرت پیش از نبوّت به برنامه اى كه از طريق وحى نازل مى شده عمل مى كرده، بى آنكه پيرو آيين پيشين باشد. امیرالمومنین(ع) در این ارتباط می فرمایند: «از زمانی كه پیامبر(ص) از شير گرفته شد، خداوند بزرگترين فرشته خود را مأمور ساخت تا شبانه روز او را وادار به راه هاى فضيلت و محاسن اخلاق كند». حال چگونه ممكن است فرشته بزرگ الهى راه هاى مكارم اخلاق را به او بياموزد؛ اما واجبات را به او نياموزد؟

گاه گفته مى شود پیامبر(صلی الله علیه و آله) بر آيين «شيخ الانبياء» يعني حضرت ابراهيم خليل(عليه السلام) بود. اين سخن از يك نظر صحيح است و آن اينكه حضرت، موحد و يگانه پرست بود و يگانه پرستى از بارزترين ويژگى هاى آيين ابراهيم(عليه السلام) است، هر چند همه انبياء، يگانه پرست بودند؛ ولى اين دليل بر آن نمى شود كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در همه فروع دين، متعبّد به شريعت ابراهيم(عليه السلام) باشد.

از كتاب «غنيه» مرحوم ابن زهره بر مى آيد كه اين سؤال از آن زمان نيز مطرح بوده است؛ زيرا ايشان فصلى براى اين مطلب كه آيا پيامبر(صلى الله عليه وآله) متعبّد به شريعت انبياء پيشين بوده يا نه، منعقد نموده، هر چند سخن بسيار كوتاهى در ذيل آن بيان كرده است. وى تنها به اين مطلب قناعت كرده كه ممكن است رسول خدا(صلى الله عليه وآله) قبل از بعثت نيز به آيين خود عمل مى كرده بى آنكه كوچكترين دليلى بر آن ذكر كند. در پاورقى هاى چاپ اخير اين كتاب آمده است كه اين مسئله از زمان سيّد مرتضى و شيخ طوسى نيز مطرح بوده و بعضى به طور سر بسته گفته اند كه آن حضرت پيرو آيين هاى قبل از خود بوده است و بعضى گفته اند: نبوده، و بعضى توقف كرده اند. از شيخ طوسى نقل شده كه مى گويد: اعتقاد شيعه بر اين است كه او قبل از نبوّت به برنامه ويژه اى عمل مى كرده كه از طريق وحى بر او نازل مى شده است، بى آنكه پيرو آيين انبياء پيشين باشد.

علّامه مجلسى معتقد است كه پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) قبل از رسالت، داراى مقام نبوّت بوده گاه فرشتگان با او سخن مى گفتند و صداى آنها را مى شنيد و گاه در رؤياى صادقه به او الهام الهى مى شد و بعد از چهل سال به مقام رسالت رسيد و قرآن و اسلام رسماً بر او نازل گرديد. او شش دليل بر اين معنا ذكر مى كند(1) و چه خوب بود دانشمندان ما به «خطبه قاصعه» و كلام اميرالمؤمنين(عليه السلام) كه در مورد برنامه ويژه پيامبر(صلى الله عليه وآله) توسط بزرگترين فرشته الهى سخن مى گويد و مى فرمايد: «خداوند از همان زمان كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) از شير بازگرفته شد، بزرگترين فرشته از فرشتگان خود را مأمور او ساخت تا در طول شب و روز وى را به راه هاى فضيلت و محاسن اخلاق وادار كند»؛ توجه كافى را مبذول مى داشتند. اين سخن به خوبى نشان مى دهد كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) قبل از بعثت پيرو آئين هاى پيشين نبود؛ بلكه برنامه اى مخصوص به خود داشت كه از طريق الهام فرشته بزرگ خدا به او اعلام مى شد و آن حضرت مطابق اين برنامه ويژه عمل مى كرد.

چگونه ممكن است فرشته بزرگ الهى راه هاى مكارم اخلاق را به او بياموزد؛ اما واجبات را به او نياموزد و به اين ترتيب پاسخ سؤال درباره تعبّد پيامبر(صلى الله عليه وآله) به آيين هاى پيشين يا عدم آن در زمان قبل از بعثت روشن مى شود.(2)،(3)