آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ایمان به مبدا و معاد، دو اصل اساسی در اعتقادات اسلامی است که بدون آن ها برنامه های اخلاقی و عملی سامان نمی یابد. اعتقاد به مبدأ يعنى خود را دائماً در حضور خدا دانستن، خداوندى كه از تمام نيات و اعمال خرد و كلان و آشكار و نهان ما آگاه است و از رگ گردن به ما نزدیک تر است. هم چنین اعتقاد به معاد يعنى ايمان به دادگاه عظيمى كه همه اعمال ما در آنجا حاضر است و جزء جزء بدن ما شاهدان اين دادگاه اند و بر ضدّ ما گواهى مى‌دهند.

دو اصل ایمان به مبداء و معاد را می توان مهمترين اركان اسلام برشمرد؛ چراكه بدون آن هيچ برنامه اخلاقى و عملى سامان نمى‌يابد و هيچ انسانى راه حق و عدالت و تقوى را نمى‌سپرد.
اعتقاد به مبدأ يعنى خود را دائماً در حضور خدا دانستن، خداوندى كه از تمام نيات و اعمال خرد و كلان و آشكار و نهان، آگاه است؛ گردش چشمهاى خطاكاران را مى‌بيند و نجواى نجوا كنندگان را مى‌شنود و از آنچه در دل داريم يا در سر مى‌پرورانيم آگاه است؛ «يَعْلَمُ خائِنَةَ اْلأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ»(1) او به ما از ما نزديكتر است، نزديكتر از شريانهاى گردنمان و نزديكتر از رگهاى قلبمان؛ «وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ»(2) هيچ حجابى ما را از او مستور نمى‌دارد، و در هيچ زمان و مكانى از ما جدا نيست؛ «وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ».(3)
همچنین اعتقاد به معاد يعنى ايمان به دادگاه عظيمى كه هيچ شباهتى به دادگاههاى جهان ما ندارد، همه اعمال ما در آنجا حاضر است؛ «وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِرًا»(4) كوچكترين اعمال و بزرگترين آنها همه پرونده دارد؛ «لا يُغادِرُ صَغيرَةً وَ لا كَبيرَةً إِلّا أَحْصاها»(5) خودمان بايد به مطالعه پرونده خود بنشينيم، و خود بايد قاضى و داور خود باشيم؛ «اقْرَأْ كِتابَكَ كَفى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسيبًا»(6)
خودمان گواه خويش هستيم و جزء جزء بدن ما شاهدان اين دادگاهند و بر ضدّ ما گواهى مى‌دهند؛ «شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَ أَبْصارُهُمْ وَ جُلُودُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ»(7) نه جاى انكار است و نه راهى به سوى بازگشت و جبران وجود دارد؛ نه توان تحمل مجازات الهى را داريم، و نه راه گريزى.
نيكان و پاكان، صالحان و مقربان در جوار قرب حق از نعمتهايى كه هيچ چشمى نديده و هيچ گوشى نشنيده و بر قلب هيچ انسانى خطور نكرده بهره‌مندند؛ در حالى كه بدكاران تبهكار و ظالمان آلوده در آتشى كه از درون جانشان سر مى‌كشد مى‌سوزند و مى‌گدازند؛ «نارُ اللّهِ الْمُوقَدَةُ * الَّتي تَطَّلِعُ عَلَى اْلأَفْئِدَةِ».(8)
آرى اگر ايمان به اين دو اصل اساسى زنده شود حتى توجه مختصرى به آن در اعماق جان ما باشد، براى تربيت و هدايت ما كافى است، و اگر ايمان به مبدأ و معاد نباشد هيچ قانونى انسان را اصلاح نخواهد كرد.(9)