آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«حِلم» و خويشتن داري نقطه مقابل غضب و خشم می باشد. امام حسن(ع) در تفسیر حلم می فرمایند: «حلم فرو بردن غضب و تسلّط بر نفس است»، و نشانه آن حسن برخورد با افراد می باشد. اما افرادى كه بر اثر ناتوانى، بردبارى پیشه مى كنند، داراى فضيلت حلم نيستند. امام علی(ع) می فرمایند: «كسى كه به خاطر ناتوانى ساكت شود و به هنگام توانايى انتقام بگيرد بردبار نيست». از سویی، بردبارى برای هر انسانی به ویژه مديران و سرپرست هاى خانواده، يك فضیلت اخلاقى است، زیرا سبب پيشرفت، حسن مديريت، و حل مشكلات عظيم می شود.

«حلم» و بردباري و خويشتن داري نقطه مقابل غضب و خشم لجام گيسخته است، همان گونه كه امام حسن(عليه السلام) در تفسير حلم می فرمایند: «كَظْمُ الْغَيْظِ وَ مِلكُ النَّفْس»(1)؛ (حلم فرو بردن غضب و تسلّط بر نفس است). و نشانه آن حسن برخورد با افراد و معاشرت بالمعروف است، پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در این رابطه می فرمایند: «لَيْسَ بِحَليم مَنْ لَمْ يُعاشِر بِالْمَعْروُفِ مَنْ لابُدَّ لَهُ مِنْ مُعاشِرَتِهِ»(2)؛ (كسى كه نسبت به افرادى كه ناچار است با آنها معاشرت كند خوش رفتارى نداشته باشد، حليم و بردبار نيست).
در واقع افرادى كه بر اثر عجز و ناتوانى، بردبارى پيشه مى كنند، داراى فضيلت حلم نيستند، چرا كه هر زمان قدرت پيدا كنند، دست به انتقام مى زنند، همان گونه كه اميرمؤمنان على(عليه السلام) در حديثى می فرمایند: «لَيْسَ الحَليمُ مَنْ عَجَزَ فَهُجِمَ وَ اِذا قَدَرَ اِنْتَقَمَ، اِنَّما الْحَليمُ مَنْ اِذا قَدرَ عَفى»(3)؛ (كسى كه به خاطر عجز و ناتوانى ساكت شود و اقدام به كارى نكند و به هنگام توانايى انتقام بگيرد، حليم و بردبار نيست. حليم كسى است كه به هنگام توانايى ببخشد). به هر حال حلم و بردبارى برای هر انسانی به ویژه براى رؤساء، مديران و سرپرست هاى خانواده ها، يكى از باارزش ترين فضائل اخلاقى است، زیرا سبب پيشرفت، تعالى، حسن مديريت، جذب دل ها و حل مشكلات عظيم می شود.(4)