آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«حلم» از فضائل برجسته انسانی است؛ لکن مانند سایر فضائل اخلاقی مواردی از آن استثناء شده است؛ مانند: زمانی که حلم سبب جرأت و جسارت جاهلان متعصب و ازدیاد فشار و عصيان آنان شود، بردباری در این موارد نه تنها پسنديده نيست بلکه بايد عكس العمل مناسبى نشان داد. همچنین در مواردی که حلم و بردبارى به زيان جامعه، مكتب و یا عقيده انسان تمام مى شود و یا نشانه ضعف و ذلت محسوب مى شود، نیز حلم و سكوت غلط و ناپسند است.

با اين كه حلم از فضائل بسيار برجسته و از خوی هاى شايسته انسانى است، ولى مواردى پيش مى آيد كه حلم در آنجا پسنديده نيست. اين گونه استثنائات در ساير فضائل اخلاقى نيز ممكن است پيدا شود؛ مثلا در مواردى كه حلم و بردبارى سبب جرأت و جسارت جاهلان متعصب مى شود و بر فشار و فساد و عصيان خود مى افزايند، حلم پسنديده نيست، بايد عكس العمل مناسبى نشان داده شود تا او سكوت كند. همچنین در مواردى كه حلم و بردبارى به زيان جامعه و يا مكتب و عقيده انسان تمام مى شود، نيز حلم و سكوت غلط است. و نيز در مواردى كه حلم نشانه ضعف و ذلت محسوب مى شود، حلم كار خوبى نيست و به گفته شاعر:
اظهار عجز پيش ستم پيشه ابلهى است *** اشك كباب باعث طغيان آتش است.(1)