آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

لفظ عترت در حدیث ثقلین نمی تواند شامل تمامى خویشاوندان پیامبر(ص)، شود. زیرا: 1- عترت در لغت به معناى نزدیکان و خواص از خویشاوندان است. 2- این حدیث دلالت بر معصوم بودن عترت می نماید، در نتیجه شامل تمام نزدیکان پیامبر(ص) نمى شود. 3- احادیث دوازده خلیفه، در حقیقت مصداق عترت و اهل بیت پیامبرند.

برخى مى گویند: اگر حدیث، دلالت بر مرجعیت اهل بیت(علیهم السلام) و حجیت سنت آنان داشته باشد، لازمه اش آن است که این حجیت را به تمام اقربا و خویشاوندان ایشان نسبت دهیم؛ زیرا عنوان عترت و اهل بیت شامل تمام آنان مى شود، در حالى که شیعه امامیه چنین عقیده عمومى ندارد.
در پاسخ مى گوییم این سخن باطل است زیرا:
1 ـ عترت در لغت به معناى مطلق خویشاوندان نیست، بلکه تنها شامل نزدیکان و خواص از خویشاوندان مى شود.
جوهرى مى گوید: عترت شخص، نسل و قوم نزدیک او است. همین تعریف از فیروز آبادى و زبیدى نیز رسیده است.(1)
ابن اثیر مى گوید: عترت شخص، اخصّ خویشاوندان او را گویند.(2)
2 ـ حدیث ثقلین دلالت دارد بر این که عترتى که عدل کتاب است از هر گونه خطا و گناه معصوم مى باشد. در نتیجه شامل تمام نزدیکان پیامبر(صلى الله علیه وآله) نمى شود.
علامه مناوى در شرح حدیث ثقلین مى گوید: «اهل بیت پیامبر(صلى الله علیه وآله) همان اصحاب کسا هستند که خداوند متعال رجس و پلیدى را از آنان دفع نموده و آنان را پاک کرده است».(3)
امام حسن مجتبى(علیه السلام) مى فرماید: «نحن حزب الله المفلحون و عترة رسول المطهرون و اهل بیته الطیّبون الطاهرون، و أحد الثقلین الذین خلّفهما رسول الله(صلى الله علیه وآله) فیکم»(4)؛ (... ما حزب خداییم که رستگار شده اند، و ما عترت رسول او هستیم که از هر رجس و پلیدی پاک شده اند. و ما اهل بیت طیب و طاهر او و یکى از دو ثقل اوییم که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در میان شما به ودیعت گذاشته است...).
3 ـ احادیث دوازده خلیفه، در حقیقت مصداق عترت و اهل بیت پیامبرند که پیامبر(صلى الله علیه وآله) در ذیل آن مى فرماید: همه آنان از قریشند و بنا بر نقل قندوزى: همه آنان از بنى هاشمند. از همین رو سبط بن جوزى حدیث ثقلین را با عنوان «ذکر الائمه» آورده است.(5)
در ذیل برخى از احادیث ثقلین مى خوانیم: «عمر بن خطّاب ـ با حالت غضب ـ از جا بلند شد و گفت: اى رسول خدا! آیا به تمام اهل بیت تو تمسک نماییم؟ پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «لا و لکن اوصیائى منهم، اوّلهم اخى و وزیرى و وارثى و خلیفتى فی  امّتى و ولىّ کل مؤمن بعدى، هو اوّلهم، ثمّ ابنى الحسن ثمّ ابنى الحسین ثمّ تسعة من ولد الحسین، و احد بعد واحد...»(6)؛ (خیر، بلکه به اوصیاىِ اهل بیتم: اول آن ها برادر و وزیر و وارث و خلیفه ام در میان امّت و آن کسى که ولىّ هر مؤمنى است. پس از او فرزندم حسن، و بعد از او فرزندم حسین است. آن گاه نُه نفر از فرزندان حسین، یکى پس از دیگرى...).
4 ـ در میان نزدیکان و اقوام پیامبر(صلى الله علیه وآله) افرادى جاهل، معصیت کار و خطاکار بوده اند، با این حال چگونه ممکن است که پیامبر(صلى الله علیه وآله) در این حدیث به طور مطلق تمسک به آنان را امر کرده باشد؟(7)