آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مشرکان گروهى از مسلمانان را مجبور به بازگشت ازاسلام کردند. پدر و مادر عمّار در این ماجرا مقاومت کردند و کشته شدند، ولى عمّار آنچه را مشرکان مى خواستند به زبان آورد و بعد به پیامبر(ص) عرض کرد: دست از سرم بر نداشتند تا به شما جسارت کردم و بت ها را به نیکى یاد نمودم.  پیامبر(ص) فرمود: اگر باز تو را تحت فشار قرار دادند، آنچه مى خواهند بگو و آیه فوق در این باره نازل شد.

در آیه (106) سوره «نحل» می خوانیم: «مَنْ کَفَرَ بِاللّهِ مِنْ بَعْدِ إِیمانِهِ إِلاّ مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمانِ وَ لکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْراً فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللّهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِیمٌ»؛ (کسانى که بعد از ایمان کافر شوند ـ به جز آنها که تحت فشار واقع شده اند در حالى که قلبشان آرام و با ایمان است ـ آرى، آنها که سینه خود را براى پذیرش کفر گشوده اند، غضب خدا بر آنهاست؛ و عذاب عظیمى در انتظارشان).
شأن نزول:
بعضى از مفسران، در شأن این آیه، چنین نقل کرده اند: این آیه در مورد گروهى از مسلمانان نازل گردید که در چنگال مشرکان گرفتار شدند و آنها را مجبور به بازگشت از اسلام و اظهار کلمات کفر و شرک کردند.
آنها «عمّار» و پدرش «یاسر» و مادرش «سمیه» و «صهیب» و «بلال» و «خبّاب» بودند، پدر و مادر «عمّار» در این ماجرا سخت مقاومت کردند و کشته شدند، ولى «عمّار» که جوان بود آنچه را مشرکان مى خواستند به زبان آورد.
این خبر در میان مسلمانان پیچید، بعضى غائبانه «عمّار» را محکوم کرده گفتند: عمّار از اسلام بیرون رفته و کافر شده، پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: چنین نیست، «اِنَّ عَمّاراً مُلِىءَ اِیْماناً مِنْ قَرْنِهِ اِلى قَدَمِهِ وَ اخْتَلَطَ الاِیْمانُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ»؛ (چنین نیست [من عمّار را به خوبى مى شناسم] عمّار از فرق تا قدم مملوّ از ایمان است و ایمان با گوشت و خون او آمیخته است [او هرگز دست از ایمان برنخواهد داشت و به مشرکان نخواهد پیوست]).
چیزى نگذشت که «عمّار» گریه کنان به خدمت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمد، پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: مگر چه شده است؟
عرض کرد: اى پیامبر! بسیار بد شده، دست از سرم بر نداشتند تا نسبت به شما جسارت کردم و بت هاى آنها را به نیکى یاد نمودم!
پیامبر(صلى الله علیه وآله) با دست مبارکش اشک از چشمان عمّار پاک مى فرمود و مى گفت: اگر باز تو را تحت فشار قرار دادند، آنچه مى خواهند بگو (و جان خود را از خطر رهائى بخش).
در این هنگام، آیه: «مَنْ کَفَرَ بِاللّهِ مِنْ بَعْدِ إِیمانِهِ إِلاّ مَنْ أُکْرِهَ...»، نازل گردید و مسائل را در این رابطه روشن ساخت.(1)، (2)