آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیه «وَ الَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطّاغُوتَ...» درباره سلمان فارسى، ابوذر غفارى و زید بن عمرو  نازل شده که در عصر جاهلیت مى گفتند: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه»، و آیه «أَ فَمَنْ حَقَّ عَلَیْهِ کَلِمَةُ الْعَذابِ...» در مورد ابوجهل نازل شده است.

در آیات (17 ـ 20) سوره «زمر» می خوانیم: «وَ الَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطّاغُوتَ أَنْ یَعْبُدُوها وَ أَنابُوا إِلَى اللّهِ لَهُمُ الْبُشْرى فَبَشِّرْ عِبادِ * الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذِینَ هَداهُمُ اللّهُ وَ أُولئِکَ هُمْ أُولُوا الاَْلْبابِ * أَ فَمَنْ حَقَّ عَلَیْهِ کَلِمَةُ الْعَذابِ أَ فَأَنْتَ تُنْقِذُ مَنْ فِی النّارِ * لکِنِ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ غُرَفٌ مِنْ فَوْقِها غُرَفٌ مَبْنِیَّةٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهارُ وَعْدَ اللّهِ لایُخْلِفُ اللّهُ الْمِیعادَ»؛ (و کسانى که از عبادت طاغوت پرهیز کردند و به سوى خداوند بازگشتند، بشارت از آنِ آنها است; پس بندگان مرا بشارت ده! * همان کسانى که سخنان را مى شنوند و از نیکوترین آنها پیروى مى کنند؛ آنان کسانى هستند که خدا هدایتشان کرده، و آنها خردمندانند. * آیا تو مى توانى کسى را که فرمان عذاب درباره او قطعى شده رهائى بخشى؟! آیا تو مى توانى کسى را که در درون آتش است برگیرى و نجات دهى؟! * ولى آنها که تقواى الهى پیشه کردند، غرفه هائى در بهشت دارند که بر فراز آنهاغرفه هاى دیگرى بنا شده و از زیر آنها نهرها جارى است. این وعده الهى است، و خداوند در وعده خود تخلّف نمى کند).
شأن نزول:
جمعى از مفسران، شأن نزول هائى براى آیات فوق، ذکر کرده اند از جمله این که گفته اند: آیه «وَ الَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطّاغُوتَ...» و آیه بعد از آن درباره سه نفر وارد شده که در عصر جاهلیت (تسلیم غوغاى مشرکان در آن محیط آلوده نشدند و) مى گفتند: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه»، آنها «سلمان فارسى»، «ابوذر غفارى» و «زید بن عمرو» بودند.(1)
و در بعضى از روایات، به جاى «زید بن عمرو»، «سعید بن زید» آمده است.(2)
بعضى نیز گفته اند: آیه «أَ فَمَنْ حَقَّ عَلَیْهِ کَلِمَةُ الْعَذابِ...» در مورد «ابوجهل» و مانند او نازل شده است.(3)
ولى بعید نیست که اینها از قبیل شأن نزول مصطلح نبوده باشد، بلکه از قبیل تطبیق آیه بر مصادیق واضح است.(4)