آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

این آیات درباره ابوجهل و جماعتى از قریش نازل شده که به عموى پیامبر گفتند: به فرزند برادرت بگو دست از خدایان ما بردارد. ابوطالب سخنان آنها را براى پیامبرشرح داد. پیامبر فرمود: آیا آنها حاضرند جمله اى را با من موافقت کنند. ابوجهل گفت: منظورت، کدام جمله است؟  پیغمبرفرمود «تَقُولُونَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ» هنگامى که حضّار این جمله را شنیدند، گفتند: این یک دروغ است.

در آیات (1 ـ 3) سوره «ص» می خوانیم: «ص وَ الْقُرْآنِ ذِی الذِّکْرِ * بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی عِزَّة وَ شِقاق * کَمْ أَهْلَکْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ قَرْن فَنادَوْا وَ لاتَ حِینَ مَناص»؛ (ص، سوگند به قرآنى که داراى ذکر است [که این کتاب، معجزه الهى است]. * ولى کافران گرفتار غرور و اختلافند! * چه بسیار اقوامى را که پیش از آنها هلاک کردیم؛ و به هنگام نزول عذاب فریاد مى زدند ولى وقت نجات گذشته بود).
شأن نزول:
در کتب تفسیر و حدیث، شأن نزول هاى مشابهى براى آیات آغاز این سوره وارد شده است که به یکى از آنها ـ که مشروح تر و جامع تر است ـ در اینجا اشاره مى کنیم و آن حدیثى است که مرحوم «کلینى» از امام باقر(علیه السلام) چنین نقل مى کند:
«ابوجهل» و جماعتى از «قریش» نزد «ابوطالب»، عموى پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمده گفتند: فرزند برادرت ما را آزار داده و خدایان ما را نیز ناراحت ساخته است! او را بخوان و به او دستور بده دست از خدایان ما بردارد، تا ما هم ناسزا به خداى او نگوئیم!
«ابوطالب»، کسى را خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرستاد، هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) وارد خانه شد و به اطراف اطاق نگاه کرد، دید کسى جز مشرکان در کنار «ابوطالب» نیست، گفت: «السَّلاَمُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى»؛ (سلام بر کسانى که پیرو هدایتند)! پس از آن نشست.
«ابوطالب» سخنان آنها را براى پیامبر(صلى الله علیه وآله) شرح داد.
پیامبر(صلى الله علیه وآله) در جواب فرمود: «أَ وَ هَلْ لَهُمْ فِی کَلِمَة خَیْر لَهُمْ مِنْ هَذَا یَسُودُونَ بِهَا الْعَرَبَ وَ یَطَئُونَ أَعْنَاقَهُمْ»؛ (آیا آنها حاضرند جمله اى را با من موافقت کنند و در سایه آن، بر تمام عرب پیشى گیرند و حکومت کنند)؟!
«ابوجهل»، (که از این سخن به وجد آمده بود و انتظار داشت کلید حکومت بر عرب را از دست پیامبر(صلى الله علیه وآله) بگیرد) گفت: بله! موافقیم، منظورت، کدام جمله است؟
پیغمبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «تَقُولُونَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ»!؛ (بگوئید: معبودى جز اللّه نیست)! (و این بتها را که مایه بدبختى و ننگ و عقب افتادگى شماست، دور بریزید).
هنگامى که حضّار این جمله را شنیدند، به شدت وحشت کردند، انگشت ها را در گوش گذاردند، با سرعت خارج شده، مى گفتند: چنین چیزى را تاکنون نشنیده ایم، این یک دروغ است.
اینجا بود که آیات آغاز سوره «ص» نازل شد.(1)، (2)